Vijeće Evrope upozorilo članice da poštuju ljudska prava tokom pandemije koronavirusa

Ovaj dokument je poslan 47 članica Vijeća Evrope – među kojima je i Bosna i Hercegovina – u utorak, 7. aprila 2020. godine, navodi se u saopćenju.

“Virus uništava brojne živote i mnogo drugog što nam je drago. Ne bismo trebali dopustiti da uništi naše suštinske vrijednosti i slobodna društva”, kazala je Pejčinović-Burić, navodi se u saopćenju.

“Glavni društveni, politički i pravni izazov s kojim se suočavaju naše države članice bit će njihova sposobnost da učinkovito odgovore na ovu krizu, istovremeno osiguravajući da mjere koje poduzimaju ne narušavaju naš istinski dugoročni interes za očuvanjem temeljnih evropskih vrijednosti ljudskih prava, demokratije i vladavine zakona”, rekla je ona.

Dokument navodi nekoliko područja – odstupanje od Evropske konvencije o ljudskim pravima u vanrednoj situaciji, poštivanju vladavine zakona i demokratskih principa u vanrednoj situaciji, uključujući ograničenja opsega i trajanja hitnih mjera, kao i područje o temeljnim standardima ljudskih prava, uključujući slobodu izražavanja, privatnost i zaštitu podataka, zaštitu ranjivih grupa od diskriminacije i pravo na obrazovanje.

Dokument se bavi i pitanjem zaštite od kriminala i zaštite žrtava zločina, naročito u pogledu rodno zasnovanog nasilja. Jedno od područja se odnosi i na nove savjete Odbora stranaka Konvencije MEDICRIME Vijeća Evrope o falsifikovanju medicinskih proizvoda i sličnim zločinima.

U dokumentu se navodi da će svako odstupanje od Evropske konvencije o ljudskim pravima biti proslijeđeno Evropskom sudu za ljudska prava.

“Generalni sekretar Vijeća Europe, koji je depozitar Konvencije, mora biti u potpunosti informisan o poduzetim mjerama, razlozima i trenutku kada su te mjere prestale da operišu”, stoji u saopćenju.

Svako odstupanje mora imati jasnu osnovu u domaćem pravu svake države, da bi se zaštitilo od samovolje, te mora biti strogo potrebno za borbu protiv pandemije tokom vanredne situacije. Kako je navedeno, Evropski sud za ljudska prava jeste prihvatio određena odstupanja, ali se ne mogu prihvatiti niti opravdati nikakva odstupanja koja su u suprotnosti s prvobitnom Konvencijom o ljudskim pravima.

Kako stoji u saopćenju, glavna svrha vanrednog stanja jeste da zadrži razvoj sistema tokom krize i što je brže moguće uspostavi normalno stanje. Tokom vanrednog stanja, sve poduzete mjere moraju biti vremenski ograničene.

“Tokom vanrednog stanja, ne samo da bi moć vlada da donose zakone trebala biti ograničena trajanjem vanrednog stanja nego bi svi doneseni zakoni tokom vanredne situacije trebali uključiti jasno vremensko ograničenje trajanja ovih vanrednih mjera”, navodi se u ovom uputstvu Vijeća Evrope.

Nakon okončanja vanredne situacije može se opravdati nastavak primjene određenih konkretnih, ciljnih mjera, ali iz Vijeća Evrope kažu da bi takvo produžavanje spadalo u nadležnost parlamenta i vodilo bi se kroz redovne procedure.

Osnovna funkcija pravosuđa, posebno ustavnih sudova, trebala bi biti održavana, navodi se.

“Važno je da sudije mogu ispitati najozbiljnija ograničenja ljudskih prava uvedena zakonskim putem za vanredne situacije. Prekidi, ‘brzo praćenje’ ili grupni tretman određenih kategorija predmeta mogu se dopustiti, a preliminarno sudsko odobrenje u nekim slučajevima može se zamijeniti naknadnom sudskom revizijom”, navodi se u dokumentu.

Zatvorenicima se moraju osigurati osnovna proceduralna prava, kao što su pristup doktoru, advokatu i porodici.

U saopćenju je navedeno da pooštrena ograničenja spomenutog prava mogu biti potpuno opravdana u vrijeme krize.

“Oštre krivične sankcije izazivaju zabrinutost i moraju biti pod strogim nadzorom. Vanredne situacije ne bi trebale voditi pretjerivanju s kriminalnim sankcijama.”

Naglašeno je da službeni vladini izvori ne mogu biti jedini kanal informisanja o pandemiji i da bi to vodilo cenzuri i potiskivanju legitimnih zabrinutosti.

“Novinari, mediji, medicinski radnici, aktivisti civilnog društva i javnost uopće, moraju biti u stanju da kritikuju vlasti i pažljivo prate njihov odgovor na krizu. Sva prethodna ograničenja određenih tema, zatvaranje medijskih kuća ili naglo blokiranje pristupa online komunikacijskim platformama, zahtijevaju što pažljiviji nadzor i opravdavaju se samo u specijalnim okolnostima”, navodi se u dokumentu Vijeća Evrope, gdje se dodaje da pandemija ne treba biti izgovor da se ušutkaju zviždači ili politički protivnici.

Mediji se trebaju pridržavati najviših profesionalnih i etičkih standarda novinarstva, prenositi zvanične poruke o krizi i suzdržavati se od objavljivanja neprovjerenih priča i senzacionalističkog materijala, navode iz Vijeća Evrope.