Stanišić i Simatović: U Hrvatskoj najviše prognanih Hrvata

Poljski demograf Bijak naglasio je da je, prema podacima iz Hrvatske, najviše u ratu bilo prognanih Hrvata, ali da nikada nije dobio podatke o izbjeglicama registrovanim u Srbiji poslije operacije “Oluja” u avgustu 1995. godine.

Naznake koliko je Srba tada izbjeglo iz Hrvatske vještak je izveo iz podatka da je do 1997. oko 56.000 Srba zatražilo povratak u Hrvatsku ili su se registrovali kao raseljeni u istočnoj Slavoniji.

Branioci Stanišića i Simatovića, bivših čelnika Službe državne bezbjednosti (SDB) Srbije optuženih za progon nesrba u Hrvatskoj, sugerisali su da Bijakovi nalazi, stoga, nisu validni jer predstavljaju “samo polovinu slike” o raseljenim licima. Vještak je prihvatio da je to jedno od bitnih ograničenja njegovog istraživanja. On je insistirao i da tokom istraživanja nije ulazio u uzroke raseljavanja.

Bijak je kazao da je, po bazi podataka hrvatskih vlasti, tokom rata bilo interno raseljeno više od 194.000 osoba. Od ukupnog broja, 93 odsto raseljenih koji su registrovani bili su Hrvati, a 97 odsto nesrpske nacionalnosti.

Iz Kninske krajine je u tom periodu bilo raseljeno oko 97.000 nesrba, a iz istočne Slavonije oko 82.000 osoba, naveo je Bijak. Raseljavanje Hrvata iz Kninske krajine je, kako je rekao, najmasovnije bilo u septembru 1991, iz istočne Slavonije u avgustu i novembru, a iz zapadne Slavonije u septembru te godine.

Stanišića, bivšeg šefa SDB-a Srbije, i njegovog pomoćnika Simatovića optužnica tereti za progon, ubistva, deportacije i prisilno premještanje hrvatskih i muslimanskih civila tokom ratova u Hrvatskoj i BiH. U četiri tačke optuženi su za zločine protiv čovječnosti, a po petoj za kršenje zakona i običaja ratovanja.

Zločini za koje su optuženi Stanišić i Simatović počinjeni su, kako tvrde tužioci, tokom sprovođenja udruženog zločinačkog poduhvata čiji je cilj bilo trajno i nasilno uklanjanje Hrvata i Muslimana sa velikih dijelova teritorija Hrvatske i BiH, radi ostvarivanja srpske dominacije.

Simatovićev branilac Vladimir Petrović tvrdio je tokom unakrsnog ispitivanja da Bijakov izvještaj zanemaruje “drugu stranu problema – raseljene Srbe”.

“Dakle, u isto vrijeme kada je neko područje napustilo 100 Hrvata, moglo ga je napustiti i 1.000 Srba. Imamo samo polovinu slike”, sugerisao je Petrović.

Ponavljajući da je baratao samo podacima o raseljenim nesrbima iz zvaničnih hrvatskih izvora, Bijak je uzvratio da “ne zna šta se desilo sa ostalima”.

Stanišićev branilac Ian Edwards pitao je Bijaka da li je za vrijeme istraživanja raspolagao sveobuhvatnim podacima o raseljenima bez obzira na njihovu nacionalnost.

“Nismo imali pristup bazama podataka o izbjeglicama koje su registrovane u tadašnjoj Jugoslaviji”, odgovorio je Bijak.

Na pitanje zašto je u izvještaju sugerisao da je raseljavanje bilo “nasilno” iako se nije bavio uzrocima, vještak je odgovorio da su “raseljeni napustili područja izvan kontrole hrvatskih vlasti, zahvaćena ratom”.

Zastupnici Odbrane sugerisali su i da su se nesrbi mogli lažno predstavljati kao raseljeni sa ratnih područja da bi dobijali pomoć hrvatske države. Potvrđujući da su raseljeni dobijali materijalnu i finansijsku pomoć, svjedok je kazao da je lažno predstavljanje bilo “teorijski” moguće.

Suđenje se nastavlja u srijedu, 4. oktobra.