Šešelj počinio ratni zločin, Mehanizam u Haagu osudio ga na deset godina zatvora

Apelaciono vijeće suda je u svim drugim aspektima odbacilo žalbu tužilaca na prvostepenu presudu kojom je 31. marta 2016. Haški tribunal oslobodio Šešelja krivice za zločine počinjene u Hrvatskoj i BiH u periodu od 1991. do 1993. godine.

Presudom je konstatovano da je Šešelj kaznu već odslužio, jer je od 2003. do 2014. bio u pritvoru u Haagu. Šešelj je od novembra 2014. godine u Srbiji, na privremenoj slobodi.

Pravosnažnom presudom potvrđen je prvostepeni nalaz da nije postojao udruženi zločinački poduhvat trajnog i nasilnog uklanjanja Muslimana i Hrvata s velikih dijelova teritorija Hrvatske i BiH, koje bi bile uključene u novu državu pod srpskom kontrolom. Po optužnici, na čelu tog poduhvata bio je tadašnji predsjednik Srbije Slobodan Milošević, a jedan od učesnika bio je Šešelj.

Poništen je, međutim, kao pogrešan zaključak Prvostepenog vijeća da u Hrvatskoj i BiH nije bilo sistematskih i raširenih napada srpskih snaga na muslimansko i hrvatsko stanovništvo.

Apelaciono vijeće Mehanizma za međunarodne krivične sudove, pravnog nasljednika Tribunala, danas je Šešelja proglasilo krivim za zločin protiv čovječnosti nad Hrvatima u vojvođanskom selu Hrtkovci.

Kako je saopštio predsjedavajući sudija Theodor Meron, Vijeće je zaključilo da je Šešelj govorom, koji je u tom selu održao 6. maja 1992. godine, podstakao progon, deportaciju i prisilno premještanje Hrvata iz Hrtkovaca.

Po pravosnažnoj presudi, Šešelj je tim govorom i “počinio” progon nad Hrvatima “kršenjem prava na bezbjednost”.

Sudija Meron citirao je da je Šešelj u govoru kazao da “u Hrtkovcima nema mjesta Hrvatima”; da je “ubijeđen da će se Srbi iz Hrtkovaca ubrzo otarasiti preostalih Hrvata”; da “ćemo Hrvate otjerati do granice srpskih zemalja, a odatle mogu pješke da nastave, ako prije toga ne odu sami”, i da Hrvati “nemaju gdje da se vrate”.

Okupljena masa je te Šešeljeve riječi propratila uzvicima “Hrvati u Hrvatsku” i “Ovo je Srbija”, rekao je sudija Meron.

Za svoje pristalice Šešelj je, kako je utvrdilo i Prvostepeno vijeće, bio “kao Bog”, a njegov govor imao je značajan uticaj na njih, kazao je sudija Meron.

Nakon Šešeljevog govora, po pravosnažnoj presudi, “mnogi Hrvati i drugi nesrbi napustili su Hrtkovce u okruženju prisile, zlostavljanja i uznemiravanja”.

U svjetlu “dokaza o redovnim prijetnjama i nasilju nad nesrbima”, “neaktivnosti lokalnih vlasti” da to spriječe i stavljanju Hrvata pod pritisak da pristanu na “lažnu razmjenu imovine”, Apelaciono vijeće smatra da se ne može zaključiti da su “nesrpski civili zaista pristali da napuste Hrtkovce”.

“Apelaciono vijeće smatra da je, u svjetlu Šešeljevog uticaja na masu i vrlo uočljive paralele između njegovih ‘zapaljivih’ riječi i djela koja su potom počinili, između ostalih, ljudi iz njegove publike, Šešelj značajno doprinio djelima počinilaca i tako podstakao zločine progona, deportacije i druge nehumane postupke (prisilno premještanje), što je zločin protiv čovječnosti”, naglasio je sudija Meron.

Šešeljev govor je dodatno “podstakao nasilje koje je umanjilo i prekršilo pravo na sigurnost hrvatskog stanovništva u Hrtkovcima”, čime je “počinio zločin progona, zasnovan na kršenju prava na bezbjednost, što je zločin protiv čovječnosti”.

Šešelj je zbog toga proglašen krivim po tri od 11 tačaka optužnice.

Osvrćući se na žalbu Tužilaštva na prvostepenu oslobađajuću presudu Šešelju za zločine u Hrvatskoj i BiH, Apelaciono vijeće je potvrdilo da nije dokazano da su Šešeljevi govori u Vukovaru, Malom Zvorniku i u srpskom parlamentu podsticali zločine na terenu.

Po presudi, Prvostepeno vijeće nije pogriješilo kada je izrazilo dilemu o tome da li je Šešelj u novembru 1991. u Vukovaru rekao da “nijedan ustaša živ ne smije da napusti Vukovar”.

Apelaciono vijeće utvrdilo je da su neke od Šešeljevih izjava, poput one da će “Bosnom proteći rijeke krvi ako proglasi nezavisnost”, “nesumnjivo mogle da izazovu strah i da ohrabre počinioce zločina nad nesrpskim civilima”.

“Nesumnjivo zapaljivim”, Vijeće je nazvalo i Šešeljeve izjave da se Republika Srpska brani od “ustaša i panislamista”, kao i poziv pristalicama da “očiste lijevu obalu Drine”.

Pravosnažnom presudom utvrđeno je i da je Šešelj govorom u Malom Zvorniku u martu 1992. pozivao na etničko čišćenje, što je moglo podstaći na činjenje zločina.

Apelaciono vijeće, međutim, ocijenilo je da je od tih Šešeljevih izjava do počinjenja zločina proteklo “značajno” vrijeme, a da su dokazi o uticaju njegovih govora na zlodjela zasnovani na okolnostima.

Dokazi koje su, tokom suđenja, predstavili tužioci, stoga, nisu dovoljni da “utvrde uticaj Šešeljevih izjava na počinjenje zločina iz optužnice”, kazao je sudija Meron.

Razmatrajući žalbu tužilaca na prvostepeni nalaz da nije postojao udruženi zločinački poduhvat protiv nesrba čiji je Šešelj bio akter, Apelaciono vijeće je ocijenilo da je dokazano “postojao obrazac zločina srpskih snaga” iz kojeg bi se mogao izvući zaključak o postojanju takvog zločinačkog udruženja.

Pravosnažnom presudom, međutim, utvrđeno je da je Prvostepeno vijeće imalo pravo da iz dokaza izvede i suprotan zaključak, tumačeći činjenice koje je smatralo važnim za utvrđivanje Šešeljeve krivice.

Kao te dokaze iz prvostepene presude, Apelaciono vijeće je navelo “neslaganje Šešelja sa drugim navodnim članovima udruženog zločinačkog poduhvata” i “dileme o cilju iza Šešeljevog regrutovanja i razmještanja dobrovoljaca”.

Kao pogrešan, Apelaciono vijeće je preinačilo nalaz iz prvostepene presude da u Hrvatskoj i BiH nije bilo širokih i sistematskih napada srpskih snaga na nesrpsko civilno stanovništvo.

Taj nalaz bio je, po presudi, suprotan činjenicama koje je utvrdilo samo Prvostepeno vijeće, o zločinima koje su od novembra 1991. do oktobra 1992. počinile srpske snage: ubistvima, mučenju, okrutnom postupanju i pljački u opštinama Vukovar, Zvornik, Mostar i Nevesinje, i na širem području Sarajeva.

Kao pogrešan, Apelaciono vijeće je poništilo i prvostepeni zaključak da događaji u Hrtkovcima nisu bili povezani sa ratnim zbivanjima u Hrvatskoj i BiH.

Na osnovu nalaza o povezanosti zbivanja u Hrtkovcima sa sistematskim napadima srpskih snaga na Muslimane i Hrvate u Hrvatskoj i BiH, Apelaciono vijeće je Šešelja osudilo za zločin protiv čovječnosti počinjen u Vojvodini.

Apelaciono vijeće je danas odbacilo Šešeljev prigovor zbog potpuno nepravičnog postupka i protivpravno dugog pritvora.

Suđenje Šešelju bilo je najduže u istoriji Haškog tribunala.

Prvostepeno suđenje Šešelju pred Haškim tribunalom počelo je, poslije jednog neuspjelog pokušaja i štrajka glađu optuženog, u novembru 2007, a dokazni postupak je završnim riječima okončan u martu 2012. godine.

Prvostepena oslobađajuća presuda bila mu je izrečena 31. marta 2016.

Šešelj je bio oslobođen krivice za zločine protiv čovječnosti – progon nesrba na političkoj, rasnoj i vjerskoj osnovi, deportaciju i prisilno premještanje. Oslobođen je i optužbi za kršenje zakona i običaja ratovanja – ubistva, mučenje, okrutno postupanje, bezobzirno razaranje naselja, uništavanje vjerskih objekata i pljačku.

Odlukom Prvostepenog vijeća, Šešelj je sredinom novembra 2014. zbog bolesti pušten na privremenu slobodu u Srbiju i on je od tada odbijao da u Haagu učestvuje u postupku, tvrdeći da je “s Tribunalom završio”. Nije prisustvovao izricanju prvostepene presude.