Ljudi koji su preživjeli ratno silovanje na Kosovu i danas trpe psihičke posljedice

Njemačka nevladina organizacija Medica Mondiale i lokalna kosovska nevladina organizacija Medica Gjakova, koje rade sa žrtvama koje su tokom rata na Kosovu bile seksualno zlostavljane, objavile su danas studiju u kojoj se naglašava da većina njih i dalje strada od ozbiljnih psihičkih i fizičkih posljedica.

Pod nazivom „Nisam kriv/a za ono što mi se dogodilo”, studija obuhvata podatke iz upitnika na koji je odgovorilo 200 žrtava seksualnog zlostavljanja i 20 intervjua.

„Istraživanje je pokazalo da 73 odsto učesnika u studiji pati od kompleksnog PTSP-a. Dodatnih 13 odsto ispunjava sve kriterije za dijagnozu PTSP-a”, zaključuje se u studiji.

Dodaje se da su ispitanici rekli da im je uprkos visokom nivou PTSP-a koji je kod njih prisutan, rad Medica Gjakovapomogao da se ublaže njihove poteškoće.

Kompleksni posttraumatski stresni poremećaj, CPTSP, C-PTSP ili cPTSP, je stanje mentalnog zdravlja koje se može razviti iz produžene ili ponavljajuće traume. Posttraumatski stresni poremećaj, PTSP, je poremećaj mentalnog zdravlja koji se može razviti kada osoba doživi jedan traumatski događaj.

„Skoro svi učesnici studije (95,5%) ispunjavaju kriterijume za kliničku depresiju“, navodi se u izvještaju. U njemu se dodaje da je 59 učesnika reklo da su u protekloj sedmici imali samoubilačke misli, 101 da se nakon rata samopovređuju, dok su 142 kazali kako smatraju da ne vrijedi živjeti.

„Velika većina (96%) učesnika prijavila je visok nivo anksioznosti, a 57% (114) je prijavilo (samo)liječenje sedativima“, navodi se u studiji.

U njoj se citira anonimna ispitanica, kosovska Albanka, koja je naglasila: „Nikad nisam mirna jer kada izađem, vidim to (prizor traume) i sjetim se svega, osjećam se veoma umorno“.

Druga žena, pripadnica zajednice Roma, Aškalija ili Egipćana, kazala je: „Gdje god sam išla bila sam uplašena. Kada bi neko došao na vrata, mislila sam da dolaze ponovo, taj strah je ostao”.

U studiji se takođe kaže da je „kod preživjelih pronađena jasna veza između seksualiziranog nasilja i seksualne disfunkcije. Oko dvije trećine ispitanika (100) je izjavilo da ima problema tokom seksualnog odnosa, otprilike jedna trećina (45 učesnika) je rekla da ih nema, dok je 55 učesnika odbilo da odgovori”.

„Šest od devet preživelih muškaraca je odgovorilo da imaju problema tokom seksualnog odnosa“, ističe se u studiji.

Anonimni ispitanik albanske nacionalnosti je kazao da ga je njegov zlostavljač „udarao po glavi, tijelu i bacio na obližnji betonski trotoar… Ne samo da me je silovao, već me je tukao po glavi i vratu …Nikad to ne mogu da izbacim iz glave… Molio sam ih dva, tri puta, posebno onoga koji je držao automatsku pušku, da me ubiju, ali uzalud”.

Oko 45 odsto ispitanika izjavilo je da poznaje druge preživjele koji nisu progovorili o svom zlostavljanju uglavnom zbog straha da će time nanijeti sramotu svojoj porodici.

Ono što je pozitivnije je da je „ogromna većina (79%) učesnika izjavila da ima visok nivo otpornosti; 64% je reklo da su uprkos bolu iskusili neki oblik rasta”, navodi se u studiji u kojoj se ističe „koegzistencija snage i rasta s jedne strane, i patnje s druge strane”.

Posljedice zlostavljanja su izazvale i generacijsku traumu, pri čemu je oko 67 odsto ispitanika reklo da je to u potpunosti pogodilo njihove porodice, oko 29,4 da je to uticalo na njihovu porodicu do određenog nivoa, a 48 odsto da je to uticalo na njihovu djecu.

„Samo 11,5% je eksplicitno odgovorilo da ne misli da ono što su doživjeli utiče na njihovu djecu”, navodi se u studiji.

U njoj se takođe citiraju riječi kosovske Albanke koja je izjavila: „Prenijela sam strah na djecu – mračne sobe, nepoznate ulice, uvijek sam se plašila da se nešto može dogoditi“.

Preživjeli savetuju druge preživele da se ne nose sami sa tim iskustvom, a neki ih ohrabruju da „progovore“ u sigurnim i povjerljivim okruženjima kako bi se izbjeglo „okrivljavanje žrtve“.

„Mnogi učesnici eksplicitno preporučuju da se kontaktira sa Medica Gjakova i drugim organizacijama za podršku, a neki naglašavaju da to pomaže u stvaranju novih prijateljstava i razvijanju osjećaja pripadnosti“, navodi se u studiji.

U njoj se dodaje da „učesnici traže razumijevanje i priznanje za preživele i njihova iskustva – generalno od društva, a posebno od kosovskog društva. To uključuje empatsko razumijevanje njihove patnje i bola, kao i zahtjev da ljudi u neposrednom okruženju preživjelih, kao i njihovi sugrađani generalno, se prema  njima odnose sa poštovanjem”.

Studija preporučuje institucionalno jačanje usluga za preživele ratnog seksualnog nasilja kako bi se prevazišla stigmatizacija, zatim razvoj novih usluga, posebno psiho-socijalne podrške i strategija na terenu, pogotovo za muške žrtve i žrtve iz srpske, romske, aškalijske i egipćanske zajednice.

Kako bi se reflektovali nalazi studije i potrebe preživjelih preporučuju se intervencije u pravcu promjene patrijarhalnih normi i rodnih uloga, bolji pristup reparacijama, uključujući izmjene i dopune Zakona o statusu i pravima palih boraca, invalida, veterana, pripadnika Oslobodilačke vojske Kosova, žrtava rata, civilnih žrtava i njihovih porodica iz 2014. godine.

Takođe se preporučuje ukidanje rokova za podnošenje zahtjeva za dobijanje  službenog statusa žrtve ratnog silovanja, koji omogućuje određene državne beneficije, imajući u vidu da se neki preživeli možda neće prijaviti jer se boje određenih članova porodice, ili ne žele da ih „osramote“.

Studija poziva vlasti da „izmijene vremenski okvir za incidente seksualnog nasilja u vezi rata koji je utvrđen zakonom kako bi se obuhvatio cijeli period sukoba. Trenutno postavljeni rok pravi diskriminaciju između preživjelih i nesrazmjerno onemogućava preživjelima iz etničkih manjina da ostvare svoja prava. Prijedlog je da se usvoji rok koji je predviđen u Zakonu o nestalim licima, a koji se kreće od 1. januara 1998. do 31. decembra 2000. godine”.

Procjenjuje se da na Kosovu ima oko 20.000 ljudi koji su preživjeli ratno silovanje.