Objavljen izvještaj o negiranju genocida u Srebrenici: Zabilježeno više od 230 slučajeva u godini dana

Mezarje u Memorijalnom Centru Srebrenica – Potočari. Foto: EPA-EFE/FEHIM DEMIR

Ovaj izvještaj je zasnovan na praćenju i analizi zastupljenosti negiranja u periodu maj 2020.–maj 2021. godine. Izvještaj ukazuje da je negiranje genocida, uz veličanje ratnih zločina i zločinaca bilo sveprisutno, kako u Bosni i Hercegovini, tako i u susjednim zemljama.

“U izvještajnom periodu, primjenom kvantitativne analize identificirana su 234 čina negiranja genocida u javnom, odnosno medijskom prostoru u BiH i regiji”, navodi se u izvještaju uz napomenu da su u Srbiji uočena 42 čina, u BiH 60, a u Crnoj Gori 19.

Najčešće se koriste u negiranju genocida, prema izvještaju, osporavanje broja i identiteta žrtava, teorije međunarodnih zavjera i preispitivanje sudova, te trijumfalizam i nacionalni historijski revizionizam.

Najzastupljenije je aktivno negiranje genocida, koje uključuje eksplicitne tvrdnje da genocid nije počinjen; “alternativne istorije” i teorije zavjera kojima se nude fiktivna objašnjenja za sudski utvrđene činjenice o genocidu, navodi se u izvještaju.

Također su navedeni i pokušaji gušenja javnog govora o genocidu utemeljenom na sudski utvrđenim činjenicama, proglašavanje priznavanja genocida kao aktivnosti usmjerene protiv srpskog naroda, protivljenje usvajanju zvaničnih dokumenata kojima države, institucije ili organizacije priznaju, osuđuju ili prihvataju odgovornost za genocid, kao i protivljenje usvajanju zakonodavstva koje zabranjuje negiranje genocida.

Memorijalni centar u svom izvještaju navodi kako je najviše aktera iz oblasti politike, što uključuje političke stranke, te nekadašnje i sadašnje stranačke i javne zvaničnike, a potom osobe koje rade u medijima i medijske organizacije. Kao akteri koji negiraju genocid navedene su u izvještaju još i osobe iz oblasti kulture i umjetnosti, osobe i institucije iz oblasti obrazovanja i nauke, te razni vidovi desničarski orijentisanog aktivizma.

“Negiranju genocida u BiH i Srbiji doprinosi nedostatak zakonske zabrane negiranja genocida i drugih ratnih zločina. Vlasti ne samo da ne obeshrabruju negiranje i relativizaciju genocida u Srebrenici, nego nerijetko i same učestvuju u kreiranju takvog narativa”, navodi se u izvještaju.

Također je istaknuto i da je kultura poricanja genocida sveprisutna u medijima i na političkoj sceni u BiH, dok istovremeno ne postoji politička volja za suočavanje sa prošlošću.

U odnosu na prvi izvještaj o negiranju genocida u Srebrenici, značajno je primijetiti da su se globalni trendovi u kontekstu priznavanja genocida i uvažavanja žrtva okrenuli u pozitivnom smjeru u ovom izvještajnom periodu, navedeno je u izvještaju Memorijalnog centra.

U njemu je preporučeno usvajanje zakonske regulative na državnom nivou bez daljeg odlaganja, nastavak procesuiranja ratnih zločina, te osiguranje da se osuđujuće presude Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju automatski evidentiraju u krivičnim evidencijama BiH.

Između ostalog je preporučeno i krivično gonjenje i utvrđivanje odgovornosti pojedinaca i organizacija koje negiraju genocid, kao i zalaganje za reformu obrazovanja.

U izvještaju se preporučuje i da bi se politički akteri morali suzdržati od zapaljive retorike, poticanja međunacionalne mržnje, negiranja ili veličanja presuđenih ratnih zločina te prihvatiti presude krivičnih sudova i odnositi se sa dostojanstvom prema svim žrtvama, a mediji bi trebali izvještavati odgovorno i bazirano na činjenicama.

Pri sačinjavanju ovog izvještaja korišteni su izvještaji Balkanske istraživačke mreže Bosne i Hercegovine (BIRN BiH).