Hapšenje Gorana Hadžića zatvara “haško” poglavlje za Srbiju

Srbija je u petak, 22. jula, izručila Gorana Hadžića Haškom tribunalu. Hadžić je ukupno 46. optuženi za ratne zločine izručen iz Srbije.
 
Hadžić će se suočiti sa 14 tačaka optužnice koja ga tereti za ratne zločine i zločine protiv čovječnosti zbog njegovog navodnog učešća u prisilnom preseljenju i ubistvu više hiljada hrvatskih civila u periodu od 1990. do 1991. godine.

Srbijanska policija je bivšeg vođu hrvatskih Srba uhapsila na Fruškoj Gori na sjeveru Srbije 20. jula ove godine.  

Njegovom je hapšenju prethodilo lišenje slobode Ratka Mladića, nekadašnjeg načelnika Glavnog štaba Vojske Republike Srpske (VRS), krajem maja 2011.
 
Mladić, kojeg  Haško tužilaštvo tereti za genocid, zločine protiv čovječnosti i kršenje zakona i običaja ratovanja, također je uhapšen u Vojvodini, pokrajini na sjeveru Srbije.

Generalni sekretar NATO-a Anders Fogh Rasmussen pozdravio je Hadžićevo hapšenje i izručenje kao prekretnicu za Srbiju.  

“Ovo će hapšenje omogućiti zatvaranje najbolnijeg poglavlja u novijoj istoriji Evrope”, izjavio je Rasmussen neposredno nakon hapšenja.  

Priča o dugom i često kontraverznom odnosu Srbije sa Haškim tribunalom datira još iz 2000. godine, kada je svrgnuta vlada Slobodana Miloševića, a nova vlada obećala punu saradnju sa Haškim sudom.  

Hapšenje i izručenje Miloševića, bivšeg predsjednika Srbije, koje se desilo u junu 2001. godine, predstavljalo je rani znak da je nova vlada ozbiljno shvatila svoje obećanje. Od tada je Beograd Haagu izručio 45 osoba.

MKSJ/ICTY je optužio ukupno 161 osobu, a 125 procesa je okončano od osnivanja ovog Tribunala 1993. godine.  

Nakon što je 2003. Srbija usvojila Zakon o saradnji sa Haškim tribunalom, došlo je do značajnog jačanja saradnje sa MKSJ/ICTY-om. Srbija je od tada izručila 27 osoba.

Hronologija događaja:

20. januar 2003. Bivši predsjednik Srbije Milan Milutinović predao se MKSJ/ICTY-u. U februaru 2009. oslobođen je optužbi za ratne zločine povezane sa sukobima na Kosovu u periodu od 1998. do 1999. godine.

24. februar 2003. Vođa Srpske radikalne stranke Vojislav Šešelj predao se MKSJ/ICTY-u. Šešelj je optužen za učešće u udruženom zločinačkom poduhvatu kojim je rukovodio Slobodan Milošević s ciljem uspostave velike Srbije na teritoriji Hrvatske, Bosne i Srbije, i to putem ubistava, deportacija, maltretiranja i pljačkanjem Hrvata i Bošnjaka. Njegovo suđenje je u toku.

13. mart 2003. Nakon ubistva srbijanskog premijera Zorana Đinđića policija je uhapsila Jovicu Stanišića, bivšeg šefa srbijanske službe sigurnosti. Haag je optužio Stanišića i njegovog bivšeg zamjenika Franka Simatovića “Frenkija” za zločine počinjene nad nesrbima u Hrvatskoj i Bosni tokom rata od 1991. do 1995. Suđenje im je još uvijek u toku.  

21. april 2003. Miroslav Radić, bivši oficir Jugoslovenske armije (JNA) i jedan od članova takozvane “vukovarske trojke”, predao se Haagu. U septembru 2007. godine oslobođen je optužbi za ubistva hrvatskih zatvorenika u toku 1991., nakon pada Vukovara u ruke srbijanskih i jugoslovenskih snaga.

13. juni 2003. Veselin Šljivančanin, bivši oficir JNA i drugi član “vukovarske trojke”, uhapšen je u Beogradu i izručen Haagu. 1995. optužen je za masovna ubistva oko 260 nesrba počinjena na Ovčari u blizini Vukovara tokom 1991. godine.

Tokom 2007. proglašen je krivim za pomaganje i poticanje mučenja zatvorenika i osuđen na pet godina zatvora. Ova kazna je izazvala proteste, te je u maju 2009. godine Tribunal tome dodao i osudu za saučesništvo u ubistvu oko 260 zatvorenika, povećavajući mu kaznu na 17 godina zatvora.

Međutim, tokom 2010. godine Haški sud je po prvi put preinačio pravomoćnu presudu – nakon pronalaska novih dokaza – kad je Apelaciono vijeće smanjilo ovu kaznu na 10 godina zatvora. Šljivančanin je pušten 5. jula 2011. godine.

30. juni 2003. Željko Mejakić se predao beogradskim vlastima. Prema optužnici koju je podigao MKSJ/ICTY, bio je komandant logora Omarska u blizini Prijedora u BiH. Slučaj je prebačen u Sarajevo. Sud BiH ga je u maju 2008. godine osudio na kaznu zatvora od 21 godinu.

9. avgust 2003. Predao se Mitar Rašević. Optužnica koju je podigao MKSJ/ICTY teretila ga je po komandnoj i ličnoj odgovornosti za zločine nad civilima počinjene u Foči od 1992. do 1994. godine.  

Slučaj je u oktobru 2006. proslijeđen u Bosnu i Hercegovinu na dalje procesuiranje. U februaru 2008. godine Državni sud je osudio Raševića na osam i po godina zatvora.  

25. septembar 2003. Srbijanske vlasti uhapsile su kapetana JNA Vladimira Kovačevića zvanog Rambo u Malom Crniću. Kovačević je bio optužen za granatiranje Dubrovnika tokom rata u Hrvatskoj 1991. godine.  

Sud Ujedinjenih nacija tokom 2007. proslijedio je slučaj Srbiji. Potom je srbijanski tužilac za ratne zločine odbacio optužbe protiv Kovačevića, nakon što je utvrđeno da nije sposoban za suđenje zbog duševne bolesti.

26. novembar 2003. Milan Babić dobrovoljno se predao vlastima u Srbiji, gdje je živio nakon pada RSK-a u ruke hrvatske vojske tokom 1995. godine. Babić je bio prvi predsjednik RSK-a, koja je 1991. proglasila neovisnost od Hrvatske. Bio je optužen u pet tačaka optužnice za zločine protiv čovječnosti i kršenje zakona i običaja ratovanja.  

Babić je sklopio sporazum o priznanju krivnje sa Tužilaštvom i osuđen je na 13 godina zatvora. Izvršio je samoubistvo u zatvorskoj ćeliji u Haagu u martu 2006. godine.

9. oktobar 2004. Bivši oficir VRS-a Ljubiša Beara se predao i prebačen je u Haag. Beara je bio načelnik odjeljenja za bezbjednost u Glavnom štabu VRS-a. Prvostepenom presudom izrečenom 2010. godine MKSJ/ICTY ga je osudio na doživotnu kaznu zatvora za genocid u Srebrenici 1995. godine.

3. februar 2005. Umirovljeni general srbijanske vojske Vladimir Lazarević dobrovoljno se predao Haagu. Ovaj bivši komandant Prištinskog korpusa na Kosovu osuđen je na 15 godina zatvora za pomaganje i poticanje zločina nad kosovskim Albancima. Podnio je žalbu na presudu, a apelaciona procedura je u toku.

21. februar 2005. Bivši general Milan Gvero dobrovoljno se predao i otišao u Haag. Gvero je bio pomoćnik komandanta za moral, pravna i religijska pitanja pri Glavnom štabu VRS-a. Gvero, koji je nepravosnažno osuđen na pet godina zatvora zbog uloge u srebreničkom genocidu, pušten je na slobodu u junu 2010. godine.

25. februar 2005. Radivoje Miletić, bivši načelnik za operativno-nastavne poslove pri Glavnom štabu VRS-a, predao se i otišao u Haag. Kasnije je osuđen na 19 godina zatvora zbog pomaganja u počinjenju genocida u Srebrenici 1995. godine.  

7. mart 2005. Bivši načelnik Generalštaba JNA Momčilo Perišić dobrovoljno je otputovao u Haag. Perišić je navodno igrao značajnu ulogu u brojnim zločinima počinjenim u BiH, uključujući i srebrenički masakr iz 1995., te opsadu Sarajeva od 1992. do 1995. godine.

10. mart 2005. Bivši ministar unutrašnjih poslova Republike Srpske (RS) Mićo Stanišić predao se Haškom sudu. Optužen je za zločine protiv čovječnosti i kršenje zakona i običaja ratovanja počinjene u BiH. Suđenje mu je još uvijek u toku.  

13. mart 2005. Gojko Janković, ratni komandant paravojne jedinice koja je djelovala skupa sa snagama VRS-a na području Foče, predao se MKSJ/ICTY-u. Njegov slučaj proslijeđen je Odjelu za ratne zločine Suda BiH. Državni sud ga je 2007. osudio na 34 godine zatvora zbog zločina protiv čovječnosti i ratnih zločina, uključujući silovanje i držanje u seksualnom ropstvu mladih žena i djevojaka u Foči.  

15. mart 2005. Drago Nikolić, bivši načelnik za sigurnost pri Zvorničkoj brigadi VRS-a, dobrovoljno se predao Haškom sudu. Kasnije ga je Haški sud prvostepenom presudom osudio na 35 godina zatvora zbog pomaganja i podrške izvršenju genocida u Srebrenici.

20. mart 2005. Vinko Pandurević, bivši komandant Zvorničke brigade VRS-a, dobrovoljno se predao Haškom sudu. Nepravosnažno je osuđen na 13 godina za zločine protiv čovječnosti počinjene u Srebrenici.

29. mart 2005. Ljubomir Borovčanin, bivši zamjenik komandanta Specijalne brigade policije Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srpske (MUP RS), predao se MKSJ/ICTY-u. Osuđen je pravosnažnom presudom na 17 godina zatvora za zločine protiv čovječnosti počinjene u Srebrenici.  

4. april 2005. Srbijanski policijski general Sreten Lukić otišao je u Haag nakon dobrovoljne predaje. U februaru 2009. osuđen je na zatvorsku kaznu od 22 godine zbog zločina počinjenih na Kosovu.

7. april 2005. MKSJ/ICTY objavio je optužnicu protiv Milorada Trbić, a dan kasnije prebačen je u Haag. Njegov slučaj proslijeđen je Sudu BiH, koji je ovog bivšeg pomoćnika komandanta za sigurnost pri Zvorničkoj brigadi VRS-a 2009. godine proglasio krivim za učešće u udruženom zločinačkom poduhvatu skupa sa Ljubišom Bearom, Vujadinom Popovićem i Dragom Nikolićem od 10. jula do 30. novembra 1995. kroz zarobljavanje, zatvaranje i “egzekucije” stanovnika Srebrenice “po kratkom postupku”. Osuđen je na 30 godina zatvora.  

14. april 2005. Pukovnik Vujadin Popović, bivši pomoćnik komandanta Drinskog korpusa VRS-a za sigurnost, predao se i otišao u Haag. U toku juna 2010. godine MKSJ/ICTY ga je prvostepenom presudom osudio na doživotnu kaznu zbog genocida.  

22. april 2005. General Nebojša Pavković dobrovoljno se predao MKSJ/ICTY-u. Osuđen je u februaru 2009. godine na 22 godine zatvora zbog zločina počinjenih na Kosovu.

31. maj 2007. General Zdravko Tolimir, pripadnik Glavnog štaba VRS-a, optužen za zločine počinjene u Srebrenici u julu 1995., uhapšen je združenom akcijom policije Srbije i RS-a i prebačen u Haški tribunal, gdje mu je trenutno u toku suđenje.

11. juni 2008. Stojan Župljanin uhapšen je u Beogradu. Župljanin je bio načelnik Centra službi bezbjednosti (CSB) u Banjoj Luci, član Kriznog štaba Autonomne oblasti Krajina i savjetnik predsjednika RS-a. Optužen je zbog učešća u udruženom zločinačkom poduhvatu i suđenje mu je trenutno u toku.  

21. juli 2008. Srbijanska policija uhapsila je Radovana Karadžića, ratnog vođu bosanskih Srba. Karadžiću se sudi pred Haškim sudom zbog optužbi za genocid, kršenja zakona i običaja ratovanja i zločina protiv čovječnosti počinjenih tokom rata u BiH od 1992. do 1995. godine.

26. maj 2011. Ratko Mladić, bivši komandant Glavnog štaba VRS-a, uhapšen je u Srbiji 26. maja nakon više od 16 godina u bjekstvu. Optužen je za genocid, zločine protiv čovječnosti i druga kršenja zakona i običaja ratovanja počinjena u Bosni i Hercegovini od 1992. do 1995. godine. Među ostalim zločinima koji se spominju u 11 tačaka optužnice je i genocid počinjen u sedam bosanskih opština tokom 1992., kao i masakr u Srebrenici počinjen u julu 1995. godine.