Oružje iz Srbije koristi se u sukobu u Sahelu u Africi: Amnesty International

Ilustracija, trening specijalnih snaga u Burkini Faso. Foto: Flickr.com/USAFRICOM, U.S Army, Spc. Peter Seidler

Oružje napravljeno u Srbiji identifikovano je na videosnimcima i fotografijama koje su na društvenim mrežama objavile oružane grupe koje djeluju u regiji Sahel u Africi, uključujući i jednu pri Islamskoj državi koja je preuzela odgovornost za smrt stotina civila, naveli su u utorak iz međunarodne organizacije za praćenje ljudskih prava Amnesty International.

Oni tvrde da su puške “neki od zadnjih dostupnih modela [i] podudaraju se sa trgovinskim zapisima o prodaji Srbije Burkini Faso, ukazujući da je oružje nedavno prodano Vladi prije nego što je palo u ruke oružanih grupa”.

Stručnjaci iz Amnesty Internationala analizirali su više od 400 digitalnih sadržaja iz dvije zemlje upletene u sukob u Sahelu, Burkine Faso i Malija, uključujući i provjerene fotografije i videozapise na društvenim mrežama koje su objavili članovi raznih naoružanih grupa od januara 2018. do maja 2021. godine.

Slike prikazuju oružje i vojnike iz raznih grupa, među kojima i Islamske države Velike Sahare i Grupe za podršku islamu i muslimanima (Jama’at Nusrat al Islam wal Muslimeen) povezane sa al-Qaidom, saopštili su iz Amnesty Internationala.

“Dok se u većini vidljivog oružja radilo o zaostalim kalašnjikovima sovjetskog porijekla starim nekoliko decenija, Amnesty je identifikovao i 12 slučajeva gdje su vojnici nosili novije oružje proizvedeno u firmi ‘Zastava’ iz Srbije”, tvrde iz ove grupe za zaštitu ljudskih prava.

“To uključuje M02 Kojot mitraljeze, te puške serija M92 i M05, uključujući i najnovije modele M05E3 koji nisu bili dostupni prije početka borbi na sjeveru Malija tokom 2011. godine”, dodaju oni.

Iz Amnesty Internationala navode da nije bilo moguće precizno ustanoviti lanac vlasništva nad oružjem, ali tvrde da “je vrlo vjerovatno to oružje preusmjereno naoružanim grupama putem ilegalnih kanala ili zapljene u borbama”.

Srbija je ratifikovala međunarodni Ugovor o trgovini oružjem UN-a, kojim se zabranjuje prenos oružja ukoliko postoji rizik da će se ono koristiti za počinjenje ili omogućavanje kršenja ljudskih prava.

Iz Amnesty Internationala kažu da se Ugovorom zahtijeva od država da procijene rizik od preusmjeravanja takvog oružja drugim snagama nakon kupovine, “osobito u slučaju malog i lakog oružja koje je lako prikriti i transportovati”.

Između 2015. i 2020. godine Srbija je za Ugovor o trgovini oružjem izvijestila da je poslala 20.811 pušaka i karabina u Burkinu Faso, kao i 4.000 automatskih pušaka, 600 revolvera i samopunjivih pištolja, te 290 mitraljeza.

“Do 2020. godine, kada je Srbija izvršila zadnji prijavljeni transfer oružja u Burkinu Faso, nasilje među naoružanim grupama je već bilo dobrano u toku. Svaka adekvatna procjena rizika od strane Srbije zaključila bi da će prodaja oružja Burkini Faso vrlo vjerovatno doprinijeti kršenjima ljudskih prava”, kazao je Patrick Wilcken, šef za poslove, sigurnost i ljudska prava pri Amnesty Internationalu.

“Srbijansko naoružanje koje smo identifikovali predstavlja najnoviji dokaz za postojanje rizika da svo oružje prodano vladama u regiji Sahel padne u ruke svirepim naoružanim grupama, te da raspiruje i pogoršava sukob”, rekao je Wilcken.

Kako navode iz Amnesty Internationala, Češka Republika, Francuska i Slovačka su takođe “izvezle velike količine malog i lakog naoružanja vladama u Sahelu od izbijanja raširenog sukoba”.

Zvaničnici Srbije nisu dosad javno komentarisali nalaze Amnesty Internationala.

Sukob u regiji Sahel započeo je 2012. godine separatističkim i islamističkim ustankom u Maliju, nakon čega su nastale druge naoružane grupe proširivši borbe na Burkinu Faso i Niger, a ovo uključuje i grupe povezane sa al-Qaidom i Islamskom državom.

Oružje proizvedeno u Srbiji primijećeno je u nekoliko zona sukoba zadnjih godina.

U novembru 2020. meci proizvedeni u Srbiji korišteni su od strane nigerijskih vlasti u smrtonosnom napadu na nenaoružane demonstrante u glavnom gradu Lagosu.

Oružje proizvedeno u fabrici “Krušik” u Srbiji korišteno je u septembru 2020. u borbama između Azerbejdžana i Armenije oko sporne oblasti Nagorno-Karabakh.

Tokom juna 2020. godine, kada su snage libijske vlade zauzele glavni grad Tripoli, pronađena je granata proizvedena u Srbiji.

Vlasti u Iraku su u oktobru 2019. koristile plinske bombe proizvedene u Srbiji da rastjeraju antivladine demonstrante u Bagdadu, sa smrtonosnim posljedicama. Srbijanske 40-milimetarske M99 granate su daleko teže od kanistera sa suzavcem koje koriste policijske snage širom svijeta da stave pod kontrolu građanske nemire.

Oružje proizvedeno u Srbiji takođe je primijećeno u Siriji tokom tamošnjih sukoba 2016. godine.