Crnogorski aktivisti obilježili godišnjicu ratnih deportacija

Aktivisti i predstavnici Ministarstva unutrašnjih poslova na komemoraciji u Herceg Novom. Foto: Akcija za ljudska prava

Nevladine organizacije Akcija za ljudska prava, Centar za građansko obrazovanje i Centar za žensko i mirovno obrazovanje ANIMA obilježili su danas godišnjicu deportacije najmanje 66 izbjeglica bošnjačke i nekoliko njih srpske nacionalnosti iz Herceg Novog i zatražili izgradnju trajnog spomenika žrtvama.

Oni su nezakonito pritvoreni i dovedeni u zgradu Centra bezbjednosti u Herceg Novom, u blizini granice s Bosnom i Hercegovinom, odakle su 25. i 27. maja 1992. godine autobusima deportovani na teritoriju pod kontrolom Srba.

Poslani su u srpski logor u Foči u istočnoj Bosni. Preživjelo je samo nekoliko njih, a posmrtni ostaci većine žrtava još uvijek nisu pronađeni.

„Deportacija … je bila ratni zločin, iako to crnogorski sudovi, pod političkim pritiskom, nijesu utvrdili“, rekla je medijima izvršna direktorica Akcije za ljudska prava Tea Gorjanc-Prelević.

Devetorica bivših policajaca optuženih za deportaciju oslobođeni su u novembru 2012. godine nakon što je sud presudio da, iako su hapšenja bila nezakonita, nisu predstavljala ratni zločin a policajci nisu bili ni na jednoj od strana u ratu u BiH.

Obilježavanju godišnjice deportacije po prvi put su prisustvovali predstavnici Ministarstva unutrašnjih poslova i Uprave policije.

Bivša vlada koju je predvodila Demokratska partija socijalista (DPS) Mila Đukanovića nikada nije odgovorila na prijedlog nevladinih organizacija za postavljanje spomenika žrtvama u Herceg Novom.

DPS je u Crnoj Gori bila na vlasti od 1990. do prošle godine, a Đukanović je u vrijeme deportacije izbjeglica bio premijer. Danas je on predsjednik Crne Gore.

Miloš Vukanović iz Centra za građansko obrazovanje pozvao je novu vladu da prduzme akciju.

„Pozivamo novu vlast da napokon dozvoli postavljanje komemorativne ploče na mjestu CB Herceg Novi“, rekao je on.

Sudska nagodba sa 200 članova porodica žrtava i nekoliko preživjelih postignuta je u decembru 2008, nakon parnice koja je trajala skoro četiri godine. Crna Gora je porodicama isplatila ukupno 4.135.000 evra odštete zbog nezakonitih radnji crnogorske policije.

Porodice žrtava su 2013. godine tužile Crnu Goru pred Evropskim sudom za ljudska prava u Strazburu, tvrdeći da istraga nije vođena detaljno i da nisu istražene sve osobe odgovorne za zločin, uključujući i najviše zvaničnike.

U svom izvještaju o Crnoj Gori za 2020. godinu, Evropska komisija je ponovila upozorenja da bi ratni zločini trebalo da budu glavni prioritet tokom pregovora o pridruživanju, te pozvala Crnu Goru da proširi obim krivičnog gonjenja.

Kao dio Jugoslavije, Crna Gora je direktno učestvovala u ratovima u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini pod vođstvom Slobodana Miloševića.