Ovaj dokument nije obavezujući, ali za članice UN-a nosi posebnu težinu jer 11. juli uvrštava na kalendar svjetskih događaja kao Međunarodni dan sjećanja na žrtve genocida u Srebrenici. Drugi dijelovi dokumenta donose dodatne važne članove koji bi trebali biti ispunjeni, poput zaštite sudski utvrđenih činjenica o genocidu i drugim ratnim zločinima.

Na početku teksta za Glas Srpske pod naslovom “Autorski tekst predsjednika Srpske: 109 : 84”, Dodik navodi kako su od 193 države članice UN-a “za prijedlog bošnjačko-njemačke rezolucije glasale 84 članice, dok je 19 bilo protiv, 68 se uzdržalo, a 22 članice uopšte nisu glasale, što čini 109 glasova koji nisu podržali ‘sramotnu’ rezoluciju”.

Rezolucija je usvojena sa 84 glasa za, 19 država je bilo protiv, 68 zemalja je bilo suzdržano, a 22 nisu ni glasale.

Prije samog glasanja predstavnici članica su se obraćali u Generalnoj skupštini te su mnogi od njih čije su zemlje bile suzdržane ukazali da je to iz razloga jer nije postignut nacionalni i regionalni konsenzus. Mnogi predstavnici su skrenuli pažnju da je počinjen genocid u Srebrenici, ali da se suzdržavaju od glasanja upravo zbog nedostataka konsenzusa.

Nedostatak konsenzusa kao razlog za suzdržanost

Sjedište UN-a u New Yorku. Foto: EPA-EFE/SARAH YENESEL

Tako je predstavnica Gane kazala, između ostalog, da se čin genocida počinjenog 1995. u i oko Srebrenice smatra jednim od najgorih zločina počinjenih u ratovima u bivšoj Jugoslaviji 1990-ih godina.

“Gana smatra da bi kolektivno pamćenje historijskih dešavanja kao što je srebrenički genocid trebalo zavisiti od širokog nacionalnog i regionalnog prihvatanja i solidarnosti”, rekla je, između ostalog, predstavnica Gane.

Peru je, kako je naveo predstavnik, također jedna od zemalja koje su smatrale da je trebao postajati konsenzus, te naglasio da nastavlja podržavati rad međunarodnih pravosudnih tijela, uključujući Međunarodni sud pravde i Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju (MKSJ).

“Peru podsjeća kako su oba tribunala donijela presude kojima se jasno utvrdilo da je u Srebrenici 1995. počinjen čin genocida, uz druge zločine koji su počinjeni tokom sukoba u bivšoj Jugoslaviji”, kazao je predstavnik Perua.

I Meksiko je naveo kako priznaje presude međunarodnih sudova, te da je Srebrenica živi primjer da se genocid ne dešava preko noći.

“Žalimo što se glasa o tako osjetljivoj stvari a da nije rezultat konsenzusa”, rekao je predstavnik Meksika.

Dodik je u tekstu rezoluciju okarakterisao kao bošnjačko-njemačku. Predlagači rezolucije bile su Njemačka i Ruanda, a u danima koji su uslijedili do glasanja niz država je podržao, uključujući i Bosnu i Hercegovinu.

Detektor je, prije nego je usvojena 23. maja, donio pregled najznačajnijih stvari o rezoluciji.

Izjave da nije bilo genocida

Milorad Dodik. Foto: BIRN BiH

U svom tekstu on se, između ostalog, pozvao na niz izjava intelektualaca i profesora koji su kazali da u Srebrenici nije počinjen genocid.

“‘Ako ono što se dogodilo u Srebrenici hoćete da nazovete genocidom, onda za stvarni genocid nađite drugu riječ’ – izjavio je Noam Čomski, jedan od vodećih svjetskih intelektualaca. Isto tako su i profesor na Hebrejskom univerzitetu u Јerusalimu Јehuda Bauer, koji se u stručnim krugovima smatra najvećim autoritetom za pitanje holokausta i genocida, i Efraim Zurof, direktor Centra ‘Simon Vizental’, javno rekli da u Srebrenici NIЈE BILO GENOCIDA”, navodi Dodik.

Prva presuda koju je Haški tribunal izrekao za genocid bila je Radislavu Krstiću, čiji je postupak pravosnažno okončan u aprilu 2004. godine. Krstić je, kao nekadašnji komandant Drinskog korpusa, osuđen na 35 godina zatvora zbog pomaganja i podržavanja genocida. Ovu presudu izrekao je sudija i nekadašnji predsjednik MKSJ-a i Međunarodnog mehanizma za krivične sudove Theodor Meron – Jevrej koji je lično preživio holokaust.

Prema biografiji na stranici Mehanizma, sudija Meron je, kao vodeći poznavalac međunarodnog humanitarnog prava, ljudskih prava i međunarodnog krivičnog prava, napisao neke od knjiga i članaka koji su pomogli u izgradnji pravnih osnova za međunarodne krivične sudove, a doprinio je i razvoju međunarodnog prava, a posebno međunarodnog humanitarnog i krivičnog prava. Shakespeareov entuzijasta, također je pisao članke i knjige o zakonima rata i viteštva u Shakespeareovim historijskim dramama.

Dodik se također pozvao na “Zaključni izvještaj Nezavisne međunarodne komisije za istraživanje stradanja svih naroda u srebreničkoj regiji u periodu od 1992. do 1995. godine”, objavljen u julu 2021. godine.

Tokom 2019. godine, na inicijativu Narodne skupštine Republike Srpske (NSRS) i Dodika, vlada ovog bh. entiteta formirala je dvije komisije koje bi trebale preispitati već utvrđene i pronaći nove činjenice o stradanju civila u proteklom ratu – Komisiju za istraživanje stradanja Srba u Sarajevu i Komisiju za istraživanja stradanja svih naroda u srebreničkoj regiji.

Formiranju je prethodila odluka NSRS-a kojom se odbacuje Izvještaj Vlade iz 2004. godine o dešavanjima u Srebrenici, u kojem se “nedvosmisleno pokazuje da su u području Srebrenice u julu 1995. godine učinjeni zločini velikog obima grubim kršenjem međunarodnog humanitarnog prava”, kao i da je “RS iskazala odlučnost da se suoči s istinom o događajima iz proteklog tragičnog sukoba”.

Navodi iz izvještaja Nezavisne međunarodne komisije za istraživanje stradanja svih naroda u srebreničkoj regiji

Mezarje u Memorijalnom centru Srebrenica – Potočari. Foto: EPA-EFE/FEHIM DEMIR

Dodik navodi kako na kraju izvještaja komisije za istraživanje stradanja svih naroda u srebreničkoj regiji piše da se “zaključuje da se u Srebrenici nije dogodio niti pojedinačni zločin genocida niti genocid uopšte. Iako Komisija ne smatra ubistva koja su se dogodila oko Srebrenice genocidom, ona i uvažava činjenicu da su hiljade ljudi (uglavnom ratnih zarobljenika) ubijene na najstrašniji način i da odgovorne za ove gnusne zločine treba kazniti”.

Također dalje navodi dio izvještaja u kojem stoji kako je “do sada bilo široko prihvaćeno tumačenje da ubistvo 8.000 muslimanskih muškaraca nalikuje genocidnim zločinima koje su počinili nacisti, sistematski odvajavši Јevreje i druge manjine od ostatka stanovništva, da bi ih potom ubili. Nalazi Komisije pokazuju da se zločin takve prirode nije dogodio”.

Dodik citira dio izvještaja prema kojem je komisija utvrdila da su muslimanske snage 28. divizije Armije Republike BiH unutar Srebrenice formirale vojnu kolonu s više od 12.000 pripadnika vojske koja se probila kroz formacije srpske vojske i krenula prema muslimanskoj teritoriji.

“‘Napadi na ovu kolonu, koji su prouzrokovali smrt približno od četiri do pet hiljada pripadnika 28. divizije Armije Republike BiH, mogu se smatrati legitimnim vojnim akcijama. Međutim, pogubljenje 2.500-3.000 vojnih zatvorenika, uključujući nekoliko stotina muških civila iz baze Potočari, pored nekoliko stotina razmijenjenih vojnika, predstavlja ratni zločin. Komisija ne sumnja u zločinačku prirodu ovih ubistava’”, citirao je Dodik izvještaj u svom tekstu.

Detektor je u Fact checku provjeravao koliko se ključni navodi iz “Izvještaja Nezavisne međunarodne komisije za istraživanje stradanja svih naroda u srebreničkoj regiji od 1992. do 1995. godine” razlikuju od činjenica utvrđenih tokom velikog broja suđenja. Niz stavova navedenih u ovom dokumentu protivi se zaključcima donesenim u više presuda Haškog tribunala, iako se komisija u radu poziva na ove presude.

U haškim presudama se navodi da su oko trećinu kolone činili vojnici iz 28. divizije, a dvije trećine civili, iako svi vojnici nisu bili naoružani, i da prisustvo nekih naoružanih pripadnika ljudstva Armije BiH u koloni nije sporno.

U presudi Radislavu Krstiću navodi se kako su vojni vještaci i Optužbe i Odbrane bili saglasni u pogledu toga da je, prema propisima VRS-a, kolona predstavljala legitimni vojni cilj.

“U optužnici u ovom predmetu ne navodi se da su vojna dejstva protiv kolone bila namjerno ili bez razlike upravljena protiv civila u koloni. Međutim, iz kolone su uhapšene hiljade muškaraca bosanskih Muslimana, većinom civila, koji su bili prebačeni na lokacije za zatočenje i zatim pogubljeni”, navodi se u presudi Krstiću.

Osim toga, u presudi Ratku Mladiću, bivšem komandantu Glavnog štaba Vojske Republike Srpske osuđenom na doživotni zatvor, između ostalog i zbog genocida u Srebrenici, stoji da prilikom pogubljenja zarobljenih muškaraca nije preduzeto ništa kako bi se vojnici odvojili od civila, odnosno da su u svim tim pogubljenjima sistematski ciljani vojno sposobni muškarci bez obzira da li su bili civili ili vojnici.

Mnoga sudska vijeća su prihvatila da je u julu 1995. ubijeno između 7.000 i 8.000 Bošnjaka iz Srebrenice i njene okoline.