“Nama su bile bitne samo činjenice, ne legende, ne priče, samo istina, ostali smo vjerni istini zato što smo ozbiljni ljudi, naučnici smo i samo je istina osnova rada naučnika”, kazao je Greif, pojašnjavajući da su članovi Komisije radili predano i da je dokaz ozbiljnosti rada dokument sa više od 1.200 stranica.

Odgovarajući na pitanja o događajima u julu 1995. godine u Srebrenici, predsjedavajući Komisije je rekao da su njeni članovi u dvogodišnjem radu došli do “dva glavna zaključka” – prvog koji se tiče definicije genocida, a drugi koji se odnosi na broj žrtava.

“Navedeni događaji nisu genocid ni na koji način. Dokazali smo da se nije radilo o genocidu. Ako neko koristi taj termin, treba ga izbrisati iz historije. To je važno zato što su optužbe o počinjenom genocidu veoma ozbiljne. Odluka o činjenju genocida predstavlja težak zločin, a u ovom slučaju to djelo ne postoji. Naravno, počinjen je zločin, ali se taj zločin uopšte ne može nazvati genocidom”, kazao je Greif.

On je tokom gostovanja u emisiji rekao da termin genocid podrazumijeva namjeru, koja “u ovom slučaju nije postojala”, da oni koji koriste termin genocid imaju loše namjere i da je pogrešno vezivati ga za događaje u Srebrenici.

Drugi glavni zaključak Komisije, prema Greifovim riječima, je broj stradalih koji je korigovan, odnosno iznosi oko 3.700 žrtava.

“Nije bilo više od 3.714 žrtava u julu 1995. U našoj komisiji smo imali stručnjake za brojanje i izračunavanje broja žrtava i ustanovili taj [broj]. Svaka smrt je tragedija, toga smo svjesni, ali broj žrtava je također bitan”, kazao je predsjednik Komisije, što je suprotno broju ubijenih koji je utvrđen presudama Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju (MKSJ).

U Srebrenici je u julu 1995. godine ubijeno više od 7.000 muškaraca i dječaka, a prognano je više od 40.000 žena, djece i staraca. Do sada je pred Sudom BiH i Haškim tribunalom za ove zločine osuđeno više od 40 osoba, na oko 700 godina zatvora i pet doživotnih kazni. Ovim presudama utvrđeno je da se u Srebrenici desio genocid, a do istog zaključka došao je Međunarodni sud pravde odlučujući o tužbi BiH protiv Srbije.

Tokom 2019. godine, na inicijativu Narodne skupštine Republike Srpske (NSRS) i tadašnjeg predsjednika RS-a Milorada Dodika, danas člana Predsjedništva BiH, Vlada ovog entiteta formirala je dvije komisije koje su trebale preispitati već utvrđene i pronaći nove činjenice o stradanju civila u proteklom ratu – Komisiju za istraživanje stradanja Srba u Sarajevu i Komisiju za istraživanja stradanja svih naroda u srebreničkoj regiji.

Formiranju je prethodila odluka NSRS-a kojom se odbacuje Izvještaj Vlade iz 2004. godine o dešavanjima u Srebrenici, u kojem se “nedvosmisleno pokazuje da su u području Srebrenice u julu 1995. godine učinjeni zločini velikog obima grubim kršenjem međunarodnog humanitarnog prava”, kao i da je “RS iskazala odlučnost da se suoči s istinom o događajima iz proteklog tragičnog sukoba”.

Objava izvještaja bila je najavljena ranije, ali nakon objave izvještaja za Sarajevo, izvještaj za Srebrenicu tek treba da bude objavljen.

Žrtve genocida nalaze Komisije smatraju uvredama

Srpske snage u Srebrenici 16. jula 1995. godine. Foto: EPA PHOTO EPA FILES / STR

Porodice žrtava i povratnici kažu da se sa negiranjem genocida susreću godinama, iako za to postoje sudske presude.

Šehida Abdurahmanović, povratnica u Srebrenicu, navodi da su lažnim izvještajima žrtve izložene od 1992. godine.

“Od izvještaja ne očekujemo ništa pozitivno za žrtve. Pokušavaju smanjiti broj i negirati počinjeno. A žrtve se bore za bolje sutra da se više nikome i ni kada ne desi Srebrenica”, rekla je Abdurahmanović.

Istražilac Hikmet Karčić kaže da će, prema onom što se do sada moglo vidjeti do sada, biti nastavak politike negiranja genocida i svih drugih težih oblika zločina koje su počinili pripadnici vojske i policije Republike Srpske.

On smatra da će uz medijsku kampanju izvještaj biti objavljen pred godišnjicu genocida 11. jula. Na taj način će se, kaže on, novcem povratnika u Srebrenici i Republici Srpskoj “reducirati utvrđene sudske činjenice” s obzirom da je pravljenje izvještaja finansirano iz budžeta entiteta.

“Genocid i ostali zločini su najbolje dokumentovani na svijetu trenutno, i sa naučnog i forenzičkog aspekta, putem DNK analize, masovnih grobnica, arhivske dokumentacije, su dokazivani van svake razumne sumnje. Ovo je sad pokušaj zvanične politike RS-a da se na neki način, uoči samog obilježavanja [godišnjice], uznemire preživjeli genocida u Srebrenici i da se pokupe neki politički poeni”, kazao je Karčić.

Šuhra Sinanović, predsjednica Udruženja “Žene Podrinja”, podsjeća na izvještaj koji je bio urađen ranije, ali je očito, kako je navela, da se nekim “zlim umovima” to nije dopalo pa su osnovali novu komisiju.

“Mogu osnivati koliko god hoće komisija, ali zna se da je manjina naređivala, većina izvršavala, a da su svi tolerisali desetak dana u julu 1995., odnosno od 11. jula kada je počeo egzodus, protjerivanja i silovanja”, kazala je Sinanović.

Broj srpskih žrtava

Konferencija za novinare nakon posebne sjednice Vlade RS. Foto: Vlada RS

Greif je tokom gostovanja rekao kako se zaboravljaju zločini nad srpskim narodom i da su neprijateljstva i napadi na mnoga sela počeli još 1992., kao i da je komisija uzela u obzir broj godina tokom kojih su vršeni napadi na Srbe i da su došli do nekoliko hiljada žrtva.

“Umjesto da se druga strana optužuje za agresiju, treba optužiti drugu stranu. Dakle, nešto se desilo u međuvremenu, agresor je postao žrtva, a žrtva je postala agresor. Ispravili smo to nerazumijevanje i taj izvrnuti prikaz historije”, naveo je Greif.

U nastavku je Greif otišao malo dublje u prošlost pa je u kontekstu Srebrenice od 1992. do 1995. govorio da termin genocid treba koristiti kada se govori o stradanju srpskog naroda, te o planovima Nezavisne države Hrvatske (NDH) i njenim metodama za uništenje srpskog naroda.

Vinko Lale iz Udruženja logoraša regije Birač navodi kako ne sumnja u rezultate rada komisije i da se barata spiskom stradalih Srba kada se posjećuju spomen-obilježja i služe parastosti stradalim.

“Broju srpskih žrtava na ovim prostorima se nikada nije posvetila pažnja i nije se puno radilo. Ostala je ogromna praznina da srpske žrtve nisu priznate ni verifikovane ni na jednom sudu te se pravda tih sudova ruga u lice porodicama tih žrtava. Centar za istraživanje ratnih zločina je napravio spisak i da je oko 80 posto ubijenih bilo civilno stanovništvo i da je spaljeno stotinjak sela, ali da nema nijedne presude”, navodi Lale.

Karčić podsjeća na ranije izvještaje o Srebrenici koji su navodili da je stradalo nekoliko stotina osoba, mahom pripadnika Armije BiH i odlukama tadašnjeg visokog predstavnika OHR-a Paddya Ashdowna o smjeni tadašnjih članova koje su zamijenili novi.

“Neki minimalizam koji su ranije prihvatili su citati iz predmeta Krstić i scena kada tadašnji predsjednik RS-a Dragan Čavić čita taj izvještaj. To je ono što je bio vrhunac u zadnjih 20 godina da jedan zvaničnik RS-a na osnovu velikog pritiska međunarodne zajednice pristane da pročita dijelove iz predmeta Krstić”, kaže Karčić.

Radislav Krstić je u Haškom tribunalu osuđen na 35 godina zatvora zbog genocida u Srebrenici kao bivši komandant Drinskog korpusa Vojske Republike Srpske i prvi je od oficira i zvaničnika iz RS-a koji je u Haagu osuđen za genocid.

Čavić je izvještaj predstavio 2004. godine kada je rekao da “izvještaj nedvosmisleno konstatuje da su u devet dana jula 1995. godine, u području Srebrenice počinjena zlodjela” i da se počinioci zločina “ne mogu opravdati nikome i ničim”.

Trideset i jedan međunarodni stručnjak za sukobe u bivšoj Jugoslaviji u februaru 2019. godine potpisao je otvoreno pismo u kome se navodi da formiranje komisije od strane vlasti Republike Srpske “više liči na revizionizam nego na istinski napor za utvrđivanje istine”.

Pravnici i eksperti za tranzicijsku pravdu su kritizirali osnivanje dvije komisije, one za Srebrenicu i za utvrđivanje stradanja Srba u Sarajevu, koji je objavljen u aprilu 2021. godine, smatrajući da su osobe koje su imenovane u njih pristrasne, kao i da se radi o pokušaju osporavanja genocida u Srebrenici i kampanje terorisanja građana Sarajeva.