Proruski računi koji su ranije identifikovani kao kreatori dezinformacija iskoristili su temu o rodu Khelif nakon što je ona nadmoćno pobijedila italijansku bokserku u svom prvom meču. Proruski računi na X-u su pojačavali prisutnost teme na ovoj društvenoj mreži, prenio je Associated Press (AP), tako što se, prema analizi PeakMetricsa, ime bokserke pojavljivalo po nekoliko desetaka hiljada puta u samo 60 minuta.

Stručnjakinje s kojima je razgovarao Detektor objašnjavaju da su napadi na Khelif pripremani u ruskom dezinformacijskom okruženju pa su se prelili i u bh. medije i među domaćim korisnicima društvenih mreža.

Komentari su bili usmjereni na njenu navodnu transrodnost vođeni nepotvrđenim tvrdnjama da je nad Italijankom imala prednost s obzirom na to da je rođena kao muškarac.

Novinarka srbijanskog istraživačkog medija Krik i urednica stranice za provjeru činjenica Raskrinkavanje Vesna Radojević za Detektor objašnjava odakle je potekla priča o Khelif kao muškarcu ili transrodnoj osobi.

“Ni više ni manje – potekla je od predsednika Internacionalne Boxing organizacije koji je jako blizak Vladimiru Putinu. Test koji je Khelif radila nakon što je pobedila rusku bokserku 2023. i koji je navodno pala, nije transparentan i IBA je jedini izvor za ove tvrdnje”, kaže Radojević.

IBA je Međunarodna bokserska asocijacija, koju vodi Umar Kremlev. Khelif je zajedno s Tajvankom Lin Yu-ting 2023. godine suspendovana iz asocijacije zbog “kompetitivne prednosti nad drugim ženskim takmičarkama”.

Kremlev je, komentarišući Khelif i Yu-ting nakon suspenzije iz IBA-e, kazao kako su sportistkinje “u svom tijelu imale XY hromozome” te da su se “pretvarale da su žene”. Ali Međunarodni olimpijski komitet (IOC) je odbacio testove IBA-e tvrdeći da su sporni.

“Cijeli proces je manjkav. Od koncepta samog testa, preko načina kako nam je test predočen, do načina kako je postao javan. Tako je manjkav da je za nas nemoguće njime se baviti”, rekao je glasnogovornik IOC-a.

Pritisak na društvenim mrežama je bio toliko jak da je njen otac ekipi Reutersa pokazao rodni list kćerke da bi potvrdio da je rođena kao djevojčica.

Putinova linija

Kremlev je čovjek blizak Putinu i ujedno dobitnik vojnog priznanja Reda Sv. Đorđa. Također, on je bivši član “Noćnih vukova”, jedne od najvažnijih organizacija koje šire ruski uticaj u Evropi. Detektor je ranije otkrio da uživaju zaštitu vlasti u Republici Srpskoj, učestvuju u zvaničnim proslavama neustavnog Dana Republike Srpske, a prvom čovjeku organizacije Aleksandru Zaldostanovu zvanom Hirurg zabranjen je ulazak u BiH.

Zaldostanov je, kao i Kremlev, jedan od bliskih prijatelja predsjednika Ruske Federacije. Od 2014. godine se nalazi na crnoj listi SAD-a, skupa sa članovima “Noćnih vukova”, a nakon učešća u ruskoj aneksiji Krima i proruske pobune u Donbasu. Na listu sankcija EU “Noćni vukovi” i Zaldostanov su dodani u julu 2022. godine zbog podrške narušavanju teritorijalnog integriteta Ukrajine.

Ali utjecaj proruskih grupa ne mora doći u obliku bajkerskih udruženja. Olimpijske igre su posebna meta ruske propagande u posljednjih nekoliko mjeseci, a redakcije poput Krika to osjete na svojoj koži.

“Fektčekerskim organizacijama širom sveta već mesecima stižu mailovi koji se tiču Olimpijskih igara u Parizu, a koji navodno sadrže informacije koje treba proveriti. Uglavnom se odnose na bezbednost učesnika u Parizu i uslove u kojima sportisti borave”, kaže Radojević.

Ali svi ti mailovi su, kaže urednica Raskrinkavanja, šturo napisani i najvjerovatnije potiču iz ruskog centra i imaju za cilj da u javnu debatu unesu ako ništa drugo, onda nemir i sumnje.

“To je čest manir moskovskih službi koje su već opštepoznate po uspešnim akcijama širenja dezinformacija, naročito u nekim specifičnim momentima. Njihove fabrike trolova, botova, različiti medijski kanali i moćni ljudi koji ih podržavaju pomažu im da u tom poslu hibridnog ratovanja budu jako uspešni”, kaže Radojević.

Francuske vlasti suočile su se i s fizičkim sabotažama na početku Olimpijskih igara, kada su morale zaustaviti vozove, što je nadopunjeno dezinformacijama na internetu kojima se htjelo diskreditovati domaćina. Brojni stručnjaci smatraju da se Francuska suočava s posebno izraženim dezinformacijskim napadima zbog svoje vojne podrške Ukrajini, gdje Rusija već duže od dvije godine vrši invaziju.

Prema pisanju Associated Pressa, val komentara i medijskih tekstova o spolu Khelif uzrokovan je padom na kontroverznom testu koji je obavila dok je bila pod okriljem Međunarodne bokserske asocijacije (IBA) 2023. godine.

IBA-om su godinama rokovodili i trenutno rukovode osobe koje su bile povezivane s proruskim grupama koje u Evropi i svijetu promoviraju politiku Moskve i “porodične vrijednosti” čiji je Kremlj navodni zaštitnik.

Ruska sportska organizacija

IBA je prije nekoliko godina suspendovana, a potom izbačena iz Međunarodnog olimpijskog komiteta.

Organizacija od 2019. godine ne sarađuje s Međunarodnim olimpijskim komitetom, a kada je saradnja prekinuta, IBA-u je vodio Uzbekistanac Gafur Rakhimov, koji je bio pod sankcijama Sjedinjenih Američkih Država zbog veza s kriminalom i prodajom droge, prenosi Le Monde.

Razlog za taj potez se, kako prenosi Associated Press, nalazi u nizu skandala, nebrojenih slučajeva finansijskih malverzacija i čudnih odluka čelništva. Također, Kremlev je rusku državnu kompaniju “Gazprom” učinio glavnim sponzorom IBA-e, a većina događaja koje ova asocijacija organizuje dešava se u Rusiji.

Posljednje Olimpijske igre na kojima je IBA učestvovala kao krovna bokserska organizacija bile su one u Rio de Janeiru 2016. godine, a više od 30 država je napustilo IBA-u i osnovalo novu asocijaciju World Boxing.

Khelif je rekla kako mržnja koju mora da trpi zbog pogrešnih pretpostavki “šteti ljudskom dostojanstvu” te pozvala na kraj zlostavljanju sportista.

Njen advokat Nabil Boudi je rekao da su sadržaji o njoj pregledani više od 100 miliona puta na internetu, prenosi Al Jazeera.

Širenje mržnje

Radojević tvrdi da ono što širenje dezinformacija čini efektivnim jeste manipulacija emocijama koje izazivaju nelagodu, strah i ljutnju te algoritmi društvenih mreža koje favoriziraju senzacionalizam.

“Specifično za slučaj Imane Khelif, jako moćni ljudi imali su negativne komentare o njoj na mrežama poput Elona Muska, ali i konzervativnih političara poput Donalda Trumpa i italijanske premijerke. Naravno, kada ljudi na takvim pozicijama šire neke informacije, to se dalje deli brzinom svetlosti i ostavlja velike posledice. U ovom slučaju je to i rasizam, i mizoginija i transfobija”, kaže Radojević.

Upravo su mizoginija i transfobija u samo 24 sata osvojile društvene mreže, što je poprimilo elemente krivičnog djela, smatra Tea Pokrajčić iz Kuće ljudskih prava u Banjoj Luci. Ona naglašava da transrodne osobe, a povrh svega žene, trpe nesrazmjerno visok nivo diskriminacije i nasilja.

“U svim profesijama, naročito u sportu, žene se ne mogu zaštititi od komentara na temelju njihovog izgleda. Uspjesi i rezultati ostaju u sjeni tuđe percepcije – da li je ona lijepa ili je pak muškobanjasta, da li je atraktivna ili neatraktivna, da bi nosila dekolte ili, ne daj bože, bila utegnuta. Rijetko ćete čuti da se izgled komentariše muškarcima, osim ako nije feminiziran”, kaže ona.

Iako Khelif zapravo nije transrodna osoba, kaže Pokrajčić, njen slučaj pokazuje primjer govora mržnje i transfobičnih komentara.

“Ukoliko je neko malo izvan šablona rodnog identiteta, odmah je problem”, smata Pokrajčić.

Sve drugačije automatski je problematično i izaziva bujicu mržnje i javnog linča te pozivanja na nasilje, dodaje ona.

“Kroz ovaj primjer olimpijade možemo da vidimo da to nije samo naše zaostalo patrijarhalno društvo u Bosni i Hercegovini, već da se zaista radi u čitavom svijetu i da je rijetko koja država lišena toga u cijelosti”, kaže Pokrajčić podsjećajući da se u Bosni i Hercegovini, odnosno u Republici Srpskoj, rodni identitet isključuje s liste zaštićenih karakteristika.

Radojević u slučaju Khelif vidi primjer kako čak i ljudi koji nisu skloni da šire dezinformacije mogu da se “sapletu” i povjeruju u nešto što nije istina.

“Ovaj slučaj je imao sve – globalnu pažnju zbog Olimpijskih igara, misteriju, kontroverzne odluke njenog diskvalifikovanja s ranijih takmičenja, moćne ljude koji su širili poruke…”, kaže Radojević.

Ali, dodaje, na njenim društvenim mrežama bilo je i onih koji su rekli da je “nemoguće da je baš ovo cela slika”.

“Oni koji su prethodno ostavljali neke loše komentare o njoj, rekli su da su prikupili dodatne informacije i da, u skladu s tim, menjaju mišljenje. Meni je to jako pozitivno. Mali, ali bitni koraci u promovisanju odgovornosti za javno izgovorenu reč”, kaže Radojević.

Spekulacije su pokrenuli zlonamjerni pojedinci, rekao je Boudi.

“Istraga će utvrditi ko je iza mizogine, rasističke i seksističke kampanje, ali će se morati baviti i onima koji su podržavali online linč”, dodao je advokat alžirske bokserke.