Ova posjeta dolazi u vrijeme kada vlasti Republike Srpske načelno tvrde da su za ulazak Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju, što podrazumijeva i usklađivanje s vanjskom politikom EU, koja je u posljednje dvije godine nametnula brojne sankcije zbog ulaska ruske vojske u Ukrajinu, gdje se sumnjiče za brojne zločine nad civilima.
Dok Evropska unija pooštrava sankcije prema Ruskoj Federaciji, dvije ruske organizacije se nadaju pronaći put za ekonomsko zbližavanje Rusije i zemalja Balkana, kako je najavljeno na zvaničnim internet stranicama.
Okrugli sto “Balkan forum” očekuje 100 zvanica i najavljuje rasprave o odnosu Rusije i Balkana u “arhitekturi multipolarnog svijeta”. Jedna od tačaka za raspravu će biti “logistika, pravo i finansije – izazovi i rješenja protiv politika sankcija Zapada”.
“U okviru jednodnevne platforme, govornici i učesnici će govoriti o perspektivama razvoja poslovne saradnje u svijetu koji se mijenja, te razgovarati o traženju načina ekonomske interakcije između Rusije i Balkana”, stoji u opisu na zvaničnoj stranici “Balkan foruma”.
Kao organizatori imenovana su dva udruženja iz Rusije posvećena uvezivanju zemalja Balkana i Rusije. Jedno udruženje, “Rusko-balkanski dijalog” (nekada “Rusko-srpski dijalog”), predvodi Evgenij Osenkov, a na čelu drugog, “Rusko-balkanskog centra za poslovnu saradnju i kulturu”, jeste Mihail Јarujev.
Dvije organizacije imaju dugogodišnju historiju međusobne saradnje te saradnje s drugim ruskim i proruskim balkanskim organizacijama.
Evgenij Osenkov je za Detektor potvrdio da su pozivnice za učešće na forumu “odaslane Vladi Republike Srpske” i da je jedno ministarstvo potvrdilo dolazak.
“Znam da će kod nas biti nekoliko ljudi iz Ministarstva energetike, ali ne mogu reći s kim sam to dogovorio jer je to tajna”, kaže Osenkov.
Na Telegram profilu “Balkanski diplomata”, koji je na stranici “Rusko-balkanskog dijaloga” označen kao zvanični profil organizacije, 11. marta je objavljeno kako su se na forum prijavili i poslovni predstavnici iz Republike Srpske.
Ministarstvo energetike i rudarstva do objave ovog teksta nije odgovorilo na molbu za komentar i na pitanje Detektora koji će uposlenici resora biti gosti foruma u Moskvi.
Poziv u Moskvu ima veze s političkim, a ne ekonomskim interesom Ruske Federacije, smatra direktor Vanjskopolitičke inicijative BiH Haris Ćutahija. Osnovni interes Rusije je usporavanje integracija prema Evropskoj uniji i prema NATO-u, dodaje on.
“Rusija ima ekonomski problem upravo sa sankcijama koje im je nametnula EU, a onda BiH, kao država koja je na putu ka EU, mora imati usklađenu vanjsku politiku s vanjskom politikom EU”, objašnjava Ćutahija.
On dodaje kako zvanično BiH, prema posljednjem izvještaju Evropske komisije, ima jako visoke ocjene usklađenosti s vanjskom politikom EU.
“A onda imamo Dodika, koji pušta da se te sankcije implementiraju, odobrava ih šutnjom na državnom nivou, a istovremeno održava kontakt s [Vladimirom] Putinom i s predstavnicima Rusije. I nije samo tu Dodik problem, nego i službene institucije Republike Srpske održavaju isto tako kontakte s Ruskom Federacijom”, kaže Ćutahija.
Ministar energetike i rudarstva Petar Đokić odranije je poznat kao zagovornik veće saradnje s Rusijom. On je čest gost na okupljanjima ogranka ruskog bajkerskog kluba “Noćni vukovi” u Republici Srpskoj. Predsjednik ogranka Đokićev je službeni vozač.
Za svoj doprinos Đokić je u novembru 2023. godine primio počasni znak “Rossotrudničestva”, ruske vladine agencije koja je od 2002. pod sankcijama Evropske unije.
Mihail Jarujev je, osim rukovodstva u “Rusko-balkanskom centru”, također direktor kompanije “PMK 710”, koja se često spominje na stranicama udruženja te na partnerskim medijskim portalima. Prema podacima s internet stranice kompanije koja je generalni partner foruma, “PMK 710” se bavi poslovima koji su povezani s gradnjom gasovoda, a jedan od partnera na trenutnom projektu je kompanija “Gazprom”.
Detektor je ranije pisao o projektu gradnje novog gasovoda iz Srbije prema Bosni i Hercegovini koji bi, prema najavama, finansirao upravo “Gazprom”.
Ćutahija kaže da rusko ulaganje u energetski sektor ima geopolitički interes.
“Znaju da, ako preuzmu vlasništvo nad kompanijama iz Republike Srpske, onda ostvaruju uticaj. Njima toliko nije ni bitno što te firme nisu profitabilne – bitno im je da imaju kontrolu barem nad dijelom energetskog sektora i zato koriste upravo taj uticaj na Dodika”, kaže Ćutahija.
Ured “Rusko-balkanskog centra” je smješten u Ivanovu, mjestu nedaleko od Moskve. Ovo mjesto je dom Univerziteta u Ivanovu, koji je u februaru 2024. godine ugostio novinara ruskog državnog medija Ruska gazeta Aleksandra Borisova, počasnog profesora na Univerzitetu u Istočnom Sarajevu.
Ruska gazeta je u februaru 2024. godine objavila tekst o saradnji dva univerziteta te posjetama studenata iz Istočnog Sarajeva Rusiji.
Upravo je Ruska gazeta, koja je i službeni glasnik Ruske Federacije, glavni medijski partner foruma u Moskvi. Zbog veza s Kremljom, glavnom uredniku lista Froninu Aleksandroviču je 2021. godine zabranjen ulazak u Ukrajinu.
Putin se u više navrata nakon početka invazije na Ukrajinu zahvalio čelništvu Republike Srpske zbog odluke da ne uvode sankcije, odnosno da kroz kočenje odluka ne dozvole Bosni i Hercegovini da se pridruži politici Evropske unije.
Ambasada Ruske Federacije u BiH je nedavno objavila kako proširenje Evropske unije smatra štetnim po svoje interese.
Kako kaže Osenkov, osim delegacije iz Republike Srpske, na forumu će se pojaviti predstavnici Privredne komore Sjeverne Makedonije, nekoliko ljudi iz Srbije “koji se bave biznisom ali nisu povezani s Vladom”, te pojedinci iz Crne Gore koji će događaj pratiti videolinkom.
Kaže da će najveći broj učesnika biti iz Ruske Federacije i da je to suština događaja – uvezivanje ruskih biznismena s Balkanom.
“Mislim da će oko 90 posto ljudi na forumu biti iz Ruske Federacije, ljudi koji se bave pitanjima rusko-balkanskog biznisa”, objašnjava on.
Na ruskom portalu Balkan Klub, koji je dio “Rusko-balkanskog dijaloga”, ističe se kako je glavni cilj foruma “uspostavljanje i aktiviranje komunikacijske platforme za ekonomsku interakciju između regiona Ruske Federacije i regiona Balkanskog poluostrva”.
“Radimo na tome da ujedinimo kampanije s Balkana s kompanijama iz Rusije. Mi smo uradili prvi korak – da se ruske firme registruju u našem katalogu kako bi radile s balkanskim kompanijama, to je komunikacijski prostor, web stranica Balkan Klub. Mi imamo oko 500 organizacija koje bi željeli raditi na Balkanu i traže mogućnosti u uslovima sankcija”, kaže Osenkov.
Kako je ranije objašnjeno iz Bruxellesa, otkako je Rusija priznala nezavisnost područja ukrajinskih regija Donecka i Luhanska koja nisu pod kontrolom vlade u Kijevu, a potom izvršila invaziju na Ukrajinu, EU je uveo niz novih sankcija protiv Rusije. Trinaesti paket sankcija je objavljen u februaru 2024. godine.
Jedna od tema na forumu, na koji je pozvano Ministarstvo energetike Republike Srpske, bit će upravo prevazilaženje sankcija, tvrdi prvi čovjek “Rusko-balkanskog dijaloga” i dodaje kako ključnu ulogu u tome imaju “prijateljske zemlje BiH i Srbija”.
“O tome ćemo govoriti na forumu, o tome kako prevazići barijere. Rusija sada treba misliti na instrumente koji bi pomogli realizaciji biznisa. BiH i Srbija – počinjemo s njima i gledamo kako zakonski širiti naše informacije o biznisu tamo i mislit ćemo o tome kako skupa možemo to raditi i s drugima na Balkanu. O konkretnim mehanizmima ne mogu govoriti, ali odgovor može biti na forumu”, tvrdi Osenkov.
On i Mihail Јarujev su u septembru 2023. godine predstavili magazin Balkanski diplomat, na čijoj je naslovnici drugog broja bio bivši ambasador Bosne i Hercegovine u Rusiji Željko Samardžija.
Njegovo lice se koristi na fotografijama na internet stranicama dva udruženja i na ruskim portalima za promociju foruma. Iz organizacije “Balkan foruma” za Detektor su kazali kako je Samardžija jedan od pozvanih učesnika događaja. Dva mjeseca nakon početka invazije na Ukrajinu, Samardžija je bio jedan od tek nekoliko ambasadora koji su prisustvovali vojnoj paradi u Moskvi povodom Dana pobjede.
Početkom marta 2024. godine, Samardžija je imenovan za ambasadora Bosne i Hercegovine u Azerbejdžanu.
“Rusko-balkanski centar za poslovnu saradnju i kulturu” na svojoj internet stranici Samardžiju, odnosno njegovu posjetu mjestu Ivanov pokraj Moskve predstavlja u rubrici “projekti”.
Iz Predstavništva Republike Srpske u Moskvi za Detektor je rečeno kako nemaju podatke o učesnicima na forumu.
