Brojne kritike zbog usvajanja Nacrta zakona o registru nevladinih organizacija

U ovom Nacrtu zakona, između ostalog, stoji da će organizacije koje se djelimično ili u potpunosti finansiraju sredstvima koja su doznačena iz inostranstva biti predstavljene kao agenti stranog uticaja, te da će biti registrovane u posebnom registru koji će voditi Ministarstvo pravde RS-a, o čemu je Detektor ranije pisao.

Brojni međunarodni zvaničnici su, kao i prije usvajanja, uputili kritike navodeći ta je ovaj zakon restriktivan prema civilnom sektoru, te da će njegovo usvajanje biti korak unazad na evropskom putu BiH.

Portparol Evropske unije pri Evropskoj službi za vanjske poslove i sigurnosnu politiku Peter Stano kaže da je EU ozbiljno zabrinuta zbog ovog zakona, te pozvao poslanike u Narodnoj skupštini RS-a da još jednom razmotre i ne idu dalje s ovim prijedlogom zakona.

“Poštivanje ljudskih prava, sloboda izražavanja, sloboda medija i pluralizam, kao i okružje koje omogućava organizacijama civilnog društva da slobodno djeluju, ključni su stubovi demokratskog društva”, rekao je Stano, kao i da osuđuju nedavno stupanje na snagu izmjena i dopuna Krivičnog zakona Republike Srpske, kojima su ponovno uvedene krivične sankcije za klevetu.

Dodao je da je ovaj zakon u suprotnosti sa EU načelima i očekivanjima koja su pratila dodjelu kandidatskog statusa za članstvo u EU te sa interesima svih građana Bosne i Hercegovine.

“EU očekuje od svih nadležnih konstruktivan rad na ključnim prioritetima iz Mišljenja Evropske komisije, što je neophodno kako bi Komisija mogla preporučiti otvaranje pristupnih pregovora s Bosnom i Hercegovinom”, dodao je Stano.

Usvajanje Nacrta zakona o registru nevladinih organizacija osudila je i Ambasada Sjedinjenih Američkih Država u BiH.

“Usvajanje u prvom čitanju Nacrta zakona o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija u Narodnoj skupštini Republike Srpske predstavlja još jedan potez Vlade RS-a da ograniči temeljne slobode i građanske slobode stanovnika RS-a”, navodi se iz Ambasade.

Iz Ambasade navode i da će ovaj zakon staviti pod povećani pritisak nevladine organizacije, učiniti ih ranjivim na krivični progon zbog legitimnih aktivnosti i smanjiti njihovu sposobnost pružanja važnih društvenih usluga javnosti.

Predsjednik Republike Srpske i Saveza nezavisnih socijaldemokrata (SNSD) Milorad Dodik je na društvenoj platformi X naveo da bi američki ambasador Michael Marphy, umjesto što komentariše zakon u RS-u, trebao da komentariše američki zakon, koji je, prema njegovim riječima, rigidniji u odnosu na onaj koji će biti usvojen u Republici Srpskoj.

“Pošto se kod nas radi o benignijoj verziji u odnosu na postojeći američki zakon, znači li to da je tamo autoritarni režim?”, upitao je Dodik.

U civilnom sektoru u Republici Srpskoj kažu da će se boriti protiv ovog zakona jer ga smatraju, prije svega, neustavnim.

“Parlament Republike Srpske samo je ‘protočni bojler’ koji usvaja ono što je namjerio Milorad Dodik. Mi ćemo, naravno, preuzeti sve zakonom propisane mjere i da ga oborimo na Ustavnom sudu jer vidimo da je zakon besmislen”, kaže Aleksandar Žolja, predsjednik Helsinškog parlamenta građana Banjaluka, pitajući se da li su poslanici uopšte pročitali članove zakona ili su samo podigli ruke.

Žolja kaže da je sada definitivno da će zakon u konačnici biti usvojen i da će sve nevladine organizacije biti u registru, ali je nepoznato ko će biti pod pritiskom vlasti.

“Vlast vidi nevladine organizacije kao servise države. Mi smo OK ako se bavimo osobama sa invaliditetom, borbom protiv nasilja, humanitarnim radom, međutim ako se govori o korupciji i transparentnosti rada institucija, onda nas proglašavaju problemom”, zaključuje Žolja.

Detektor je ranije pisao da je tekst predloženog zakona o registru nevladinih organizacija imao 20 članova i odnosio se isključivo na nevladine organizacije koje dobijaju sredstva iz inostranstva i zabranjuje im se političko djelovanje, a distribucija njihovih promotivnih materijala će morati imati posebnu oznaku.

Sličan zakon se u Rusiji koristi za represiju nad nevladinim organizacijama i medijima, i s vremenom je postao inspiracija političarima u drugim zemljama, poput Gruzije. Dodik je ranije rekao da se zakon u Republici Srpskoj donosi po uzoru na SAD, ali aktivisti strahuju da će biti korišten za diskriminaciju i targetiranje organizacija kao neprijatelja, ali i sužavanje njihovog djelovanja.