Pozvali su zemlje EU i samu Uniju da izvrše veći pritisak na Srbiju da zaustavi širenje propagande zbog koje je ruska državna televizija za strano tržište već na listi sankcija EU.

“Zahvaljujući utjecaju srbijanske vlade na medije i povoljnom političkom okruženju, RT – bivši Russia Today – koristi svoj beogradski ured za preuzimanje narativa Kremlja prije nego što ih proširi širom jugoistočne Europe”, navodi se u analizi “Reportera bez granica”.

RT isprva nije odgovorio na zahtjev “Reportera” za komentar, ali je nakon analize objavio niz reakcija u kojima, između ostalog, najavljuju promjenu svoje taktike djelovanja. Prije nekoliko mjeseci ruski predsjednik Vladimir Putin pitao je zašto RT nema kancelariju u BiH, nakon čega je iz ove kuće najavljeno da će taj kanal uskoro biti otvoren.

Zašto je RT važan?

RT je pod imenom Russia Today napravljen 2005. godine i prije početka invazije na Ukrajinu u februaru 2022. imao je raširenu mrežu redakcija u Evropi i Sjevernoj Americi. RT se emitovao u više evropskih država na engleskom, njemačkom i francuskom jeziku i imao je svoju redakciju u SAD-u.

Iako je RT još od 2014. zabranjen u Ukrajini, u većini evropskih zemalja sankcije su uvedene tek nakon početka opće invazije 2022. godine. Tri dana nakon početka invazije, RT i Sputnik su izgubili pravo na emitovanje u državama članicama Evropske unije zbog, između ostalog, “sistematske manipulacije informacijama i širenja dezinformacija od strane Kremlja koje se koriste kao operativni alat za napad na Ukrajinu”.

Desetak mjeseci kasnije osnovan je RT Balkan, koji trenutno, prema navodima “Reportera bez granica”, uživa određene povlastice koje drugi mediji u Srbiji nemaju.

Između ostalog, “Reporteri bez granica” navode kako RT Balkan na svojoj web stranici, koja bi trebala biti samo baza budućoj TV stanici RT Balkan, ne nudi najvažnije podatke, kao što su oni o adresi, vlasniku, imenu glavnog urednika i novinara. Štaviše, ovi podaci su po srbijanskim zakonima obavezni, piše u analizi.

“Reporteri bez granica” kanal RT nazivaju “fabrikom laži Vladimira Putina” te navode kako, zahvaljujući internet stranici RT Balkan, “ratna propaganda cvjeta u Evropskoj uniji” s obzirom na to da je RT Balkan platforma preko koje se ta propaganda legitimizira.

RT je reagovao na analizu. Glavna urednica Margarita Simonyan je na svom Telegram profilu, na osnovu kojeg je RT objavio članak, napisala da “nikakve sankcije ne pomažu te da pokreću još jedan projekat”.

“Dok vi pričate o staroj taktici, mi razvijamo novu”, poručila je glavna urednica RT-a.

Analizu je komentarisao i predsjednik Srbije Aleksandar Vučić.

“Kritikovali su Srbiju jer ovde rade Raša tudej i neki drugi mediji. (…) A ceo život su nas učili da mora da postoji druga strana, da morate da čujete sve, a danas je sve toliko navijački napravljeno, ako čujete obe strane, neprijatelj ste i jedne i druge strane”, rekao je predsjednik Srbije, a prenosi RT.

A kako izgleda druga strana?

Detektor je u više tekstova pisao o tome kako RT godinama unazad proizvodi sadržaj u kojem promoviše narative kreirane u Kremlju, a koji nisu podudarni sa činjenicama. Ti se narativi tiču invazije na Ukrajinu, ali i rata u Bosni i Hercegovini. Mediji kao što je RT nerijetko porede ubistva civila i zarobljenika u Buči pokraj Kijeva i ubistva dječaka i muškaraca u Srebrenici, nazivajuću oba događaja insceniranim, odnosno lažiranim od Zapada.

U dokumentarnom filmu RT-a “Bosna i Hercegovina: Uspon kalifata”, govornici, čije stavove autori ne preispituju, tvrde kako u BiH postoji težnja da se stvori islamski vjerski kalifat, uz plan “da se trećina Srba pobije, dio protjera, a dio konvertuje na islam”.

“Reporteri bez granica” u svojoj analizi objašnjavaju da su u septembru pitali RT o misiji koju ima njihov balkanski biro i odnosu s ruskim vlastima. Iz centrale stanice u Moskvi su dobili brz i sarkastičan odgovor: “Napravili smo RT Balkan s jedinom svrhom da iritiramo ‘Reportere bez granica’.”

“Reporteri” smatraju da ovaj provokativni, politički odgovor pokazuje kako se RT pozicionira kao antiteza organizacije koja brani slobodno, nezavisno i pluralno novinarstvo. Također smatraju da RT ne želi da otkrije informacije o svojim ciljevima ili odnosima s vlastima koje nezavisni mediji – kao što ovaj ruski medij tvrdi da jeste – trebaju pružiti javnosti.

“Zahvaljujući RT-u Balkan, kremaljska ratna propaganda buja unutar EU granica”, smatra Pavol Szalai, šef balkanskog deska “Reportera bez granica”.

“U Srbiji, državi okruženoj članicama EU i kandidatskim zemljama, ruski narativi su upakovani za lokalnu publiku prije nego što se distribuišu dalje u region. Ova tvornica laži mora biti zatvorena. EU i njene članice moraju držati Srbiju – koja želi da se pridruži EU – odgovornom za omogućavanje rada propagandne mašine Vladimira Putina, provesti sistemska rješenja da zaštiti informacijski prostor Evrope i snažno podržati odgovorno novinarstvo kao garant prava građana na informacije”, kazao je Szalai.

U svojoj analizi “Reporteri” se osvrću i na poruke urednika kada su pokretani TV kanal RT Balkan i internet portal.
Simonyan je tada napisala da je RT na Balkanu pokrenut jer “Kosovo je Srbija”. U zvaničnom saopćenju je rekla da nigdje drugo na svijetu nisu tako željno iščekivani kao u Srbiji i na Balkanu, uz pozdrav “braći”.

U martu 2023. godine najavljen je televizijski kanal kao prioritet, ali on do sada nije pokrenut. “Reporteri” podsjećaju da je, bez obzira na to, RT Balkan izrastao u glavni alat za širenje propagande na Balkanu, pozivajući se i na mišljenja sagovornika iz BIRN-a u dokumentarnom filmu o širenju ruskog uticaja.

Dok objašnjavaju odnose Srbije i Rusije, “Reporteri” naglašavaju da RT Balkan nije donio rusku propagandu u Srbiju.

“On je oblikovao narativ Kremlja prema lokalnoj publici spremnoj za ovaj sadržaj omogućavajući lakše širenje u regionu”, navode “Reporteri” u analizi.

Objašnjavaju da urednici i kolumisti RT-a Balkan djeluju kao influenseri radije nego novinari i da se brinu za vidljivost medija i uticaj u srbijanskom medijskom okruženju. Također, neki urednici često napadaju nezavisne medije u Srbiji poput KRIK-a, koji otkriva korupciju vladinih zvaničnika i njihove veze sa organizovanim kriminalom.

Analiza podsjeća da RT Balkan nema reklama na svojoj stranici, ali da je Radio Slobodna Evropa pisao kako su oglašavali poziv dobrovoljcima da se pridruže zloglasnoj ruskoj paravojnoj formaciji “Wagner” u njihovom pohodu na ukrajinske gradove.

Kao još jedna tehnika koju koristi beogradski ured RT-a da širi narativ Kremlja jesu dezinformacije, koje onda dalje prenose veliki mediji u Srbiji.

“Ova tehnika je omogućena činjenicom da je sadržaj dostupan besplatno medijima koji se suočavaju s nedostatkom sredstava širom regiona”, navodi se u analizi.

“Reporteri bez granica” napominju i da RT Balkan koristi sve načine da izbjegne sankcije i da odnos Srbije u tome pomaže iako je zemlja kandidat za pridruživanje EU i očekuje se da uskladi svoje politike.

RT je najavio otvaranje redakcije u BiH. Informaciju o pokretanju kanala potvrdila je glavna urednica RT-a Margarita Simonyan tokom gostovanja na televiziji Rusija 1 u decembru 2023. godine.

Prema njenim riječima, program ove televizije na području BiH počet će s emitovanjem tokom sljedeće godine, uz napomenu da će emitovanje biti na teritoriji cijele BiH, a ne samo Republike Srpske.

Simonyan je ovo izjavila nakon što je novinarka Alternativne televizije iz Banje Luke na godišnjoj konferenciji za medije postavila pitanje predsjedniku Rusije Vladimiru Putinu u vezi s političkom situacijom u BiH, te uz pitanje dodala da u Republici Srpskoj trenutno nema nijednog ruskog medija.

RT još nije počeo s radom u BiH.