Komentar

Šest najčešćih ruskih dezinformacija o ratu u Ukrajini

Šest najčešćih ruskih dezinformacija o ratu u Ukrajini

22. Februara 2024.10:40
22. Februara 2024.10:40
Prije tačno dvije godine, Rusija je započela svoju invaziju na Ukrajinu i do sada je u tom sukobu stradalo više desetina hiljada ljudi. Ruske vlasti su sukob faktički započele dezinformacijom, kada je invaziju na suverenu državu predsjednik Rusije Vladimir Putin nazvao “specijalnom vojnom operacijom” čiji je cilj “denacifikacija i demilitarizacija Ukrajine”.

U Rusiji je potom usvojen zakon protiv širenja “dezinformacija” kojim je zabranjeno korištenje termina “rat” i “invazija” za opisivanje napada na Ukrajinu. Ono što su u Rusiji bile direktive državne cenzure dobrovoljno su usvojili brojni mediji u regiji, najčešće oni bliski politikama vladajućih stranaka iz Srbije i Republike Srpske, te mediji slične ideološke orijentacije iz Crne Gore. Pored otvorene podrške invaziji, proruski orijentisani mediji u regionu istovremeno su, baš onako kako je to i Putin uradio, izbjegavali da rat nazovu pravim imenom i koristili izraze kao što su “kontraofanziva” i “specijalna operacija”.

Ovi sada već prepoznatljivi termini iz repertoara ruske ratne propagande su i danas, dvije godine nakon Putinovog govora, najčešće informacijske manipulacije u vezi s ovim ratom koje možemo vidjeti u bh. medijskom i internetskom prostoru.

Međutim, oni nisu jedini način na koji Rusija vodi rat protiv Ukrajine informacijama.

Građani i građanke BiH, kao i regije, gotovo svakodnevno su bili izloženi raznim činjenično netačnim informacijama. Platforme za provjeru činjenica iz naše regije već pune dvije godine pokušavaju pronaći, prepoznati, istražiti i dokazati različite dezinformacije koje se tiču pozadine sukoba, njegovog toka, posljedica i sankcija, ali i stavova te akcija drugih zemalja.

SEE Check mreža je na osnovu podataka nastalih na osnovu rada pet regionalnih fact-checking platformi – Raskrinkavanja iz BiH, Crne Gore i Srbije, te srbijanskog Fakenewsa i Faktografa iz Hrvatske – nakon prvih 150 dana sukoba, objavila istraživanje najrasprostranjenijih dezinformativnih tvrdnji i narativa o ratu u Ukrajini.

Nakon prve godine dana sukoba, Raskrinkavanje donosi najrasprostranjenije netačne narative koji su se dijelili u našoj zemlji, te analizira ko i kako ih je gradio i širio u našoj zemlji.

Najrasprostranjeniji narativ prisutan u BiH bilo je nastojanje da se krivica za rat sa Rusije prebaci na Zapad i to nizom dezinformacija. Najčešće su to tvrdnje u vezi s navodnom prijetnjom koju je širenje NATO saveza predstavljalo za Rusiju, navodima o “podršci Zapada ukrajinskim nacistima”, ali i o navodnoj moralnoj propasti Zapada s jedne i superiornosti Rusije s druge strane.

Drugi najrašireniji narativ u BiH je o navodnom hemijskom, nuklearnom i biološkom oružju koje Ukrajina posjeduje. Iako za ovakve tvrdnje ne postoje dokazi, neki domaći mediji prenosili su tvrdnje, uglavnom potekle iz same Rusije, o tome da Ukrajina razvija ovakva oružja, koja bi ciljano mogla uništiti zemlju koja je na nju izvršila invaziju.

S druge strane, Rusija, Putin, ruska vojska i njihovo oružje prikazivani su kao nadmoćni u odnosu na Ukrajinu i ostatak svijeta, dok su istovremeno zločini koje je ova vojska činila posve negirani.

Među različitim dezinformacijama o ratu u Ukrajini istakle su se i one o navodnom nacizmu u toj zemlji i naporima Rusije da je “denacifikuje”. Ukrajina se tako često optuživala za zločine koje nije počinila.

S uvođenjem sankcija Rusiji i njenih kontramjera razvio se i narativ o njihovom uticaju na samu Rusiju, ali i na Zapad, koji je sankcije uvodio. Prema jednom od pet najraširenijih narativa, sankcije nametnute Rusiji na nju ne utiču negativno, već je čak i jačaju, dok, s druge strane, države koje su nametnule sankcije trpe značajne posljedice.

Na kraju, šesti najzastupljeniji identifikovani narativ u BiH jeste onaj o optuživanju zapadnih i ukrajinskih medija za objavljivanje lažnih vijesti o ruskoj invaziji. Na domaćem govornom području širile su se različite tvrdnje o tome da su pomenuti mediji u potpunosti izmislili određene vijesti, a što se dokazivalo lako provjerljivim neautentičnim dokazima.

Ovakve tvrdnje često su se nadovezivale na ratnu propagandu iz devedesetih godina, za negiranje ratnih zločina počinjenih u našoj regiji, a koji su opisivani kao “izrežirani od zapadnih medija”. Markale, Srebrenica ili zločini na Kosovu često su se koristili kao primjeri u takvim vijestima.

Tokom druge godine sukoba, intenzitet informisanja, a time i dezinformisanja o ratu u Ukrajini je u domaćim medijima oslabio, ali se širi netačni narativi nisu u velikoj mjeri mijenjali.

*Emir Zulejhić je novinar i urednik platforme za provjeru činjenica “Raskrinkavanje”.

Emir Zulejhić